Hacı Bektaş Öğretisinde İtikadi Unsurların Menşei

ÖzetHacı Bektaş Velî öğretisindeki itikadi unsurların İslam inancından kaynaklandığı her hangi bir tartışmaya gerek duyulmayacak derecede açık ve nettir. Bu unsurlar; İslam dininin temelini oluşturan tevhide dayalı Allah inancı, Kur’an-ı Kerim’i insanlığa tebliğ etmekle görevli olan Hz. Muhammed’in peygamberliğine işaret eden Nübüvvet ve bütün insanların öldükten sonra yeniden dirilecekleri, iyilerin iyilikleri ile ödüllendirileceği, kötülerin de kötülükleri ile cezalandırılacakları ilahî mahkeme anlamına gelen ahiret inancı olarak özetlenebilir. Çalışmamızda gelenek hâline gelmiş ve âmentü esasları arasında sayılan Kur’an, melekler ve kader konusu temel inanç esasları arasına alınmamıştır. Bunun sebebi, Hz. Peygamber’in nübüvvetinin gerekçesi olan Kur’an ve Kur’an’ın haber verdiği meleklere imanın aynı kategoride ele alınabilmesidir. Kader konusu ise aynı şekilde Kur’an’da yer almakla birlikte, yaygın şekliyle cebir ya da iradesizlik olarak değil, Allah’ın koymuş olduğu doğa kanunları (Sünnetullah) şeklinde yorumlanmalıdır. Hacı Bektaş’ın eserlerinde yer alan inanç unsurlarına göz atıldığında, onun Kur’an’a iyi derecede vâkıf olduğu, inanç esaslarını yorumlarken Kur’an’dan hareket ettiği ve bu çerçevede açıklamalar getirmeye çalıştığı görülmektedir. Hacı Bektaş Velî öğretisinde yer alan mezhebî unsurlar ona izafe edilen eserlere dayanıldığı sürece, Maturidilik ve başta Yesevilik olmak üzere, bölgede yaygın olan öteki İslam kültürünün mirası olduğunu göstermektedir. Bu öğretiyi besleyen kanallardan bir başkası da, Hacı Bektaş’ın eserlerinde yerini bulan ve çoğunluğu Bektaşilikle ilişkilendirilmesi gereken kadim Türk kültürünün izleridir. Bu oluşumu Caferilik ya da Şiiliğin uzantıymış gibi tasvir etmek mümkün değildir. Bu öğreti kendine özgü bir yapı arz etmekte, kaynağını da İslam dininden almakta ve Türk kültürü ile süslemektedir.Anahtar Kelimeler: Maturidi, Hacı Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Velî, Tevhid, Nübüvvet, Meâd