SA’DÎ-İ ŞÎRÂZÎ VE MUSİKİ SA'DÎ-İ ŞÎRÂZÎ AND MUSIC

İran edebiyatının mühim şahsiyetlerinden biri olan Sa’dî-i Şîrâzî, Nizâmiyye Medresesi’nde eğitim almış, birçok şair, edip, mutasavvıf ve din âlimiyle sohbet etmiş, hayatının büyük bir kısmını seyahatle geçirmiş, seyahatleri esnasında Anadolu’ya da uğramış, kaleme almış olduğu eserleriyle İslam ülkelerinde yetişen şair ve yazarları etkilemiştir. Sa’dî’nin tesiri sadece Fars edebiyatıyla sınırlı kalmamış, Türk ve Urdu edebiyatlarıyla batı dünyasında da önemli izler bırakmıştır ki, bu etkiyi bilhassa XIV. yüzyıldan itibaren Türk edebiyatında yetişen şair ve yazarların kaleme almış olduğu eserlerde görmek mümkündür. Şairliğinin yanı sıra mutasavvıf da olan Sa’dî, eserlerinde - özellikle de Bostan (Bûstân) ve Gülistan’da - bilgi ve tecrübelerini hikâye ve fıkralar halinde anlatırken, zaman zaman tarihî şahsiyetlerden de bahsetmiştir. Âyet, hadîs, atasözü ve deyimlerle destekli, mana ve yargı yüklü küçük hikâyelerde mutluluğun yolunu, insanlığın gereğini, iyilik ve doğruluğun erdemini okuyucuya sade, çekici ve anlaşılır bir üslûp kullanarak kavratmaya çalışmış, Allah’a (c.c.) karşı kulluk, terbiye, aşk, muhabbet ve benzeri konuları eğitici ve öğretici bir şekilde işlemiş, bunu yaparken de birçok ilim ve sanat dalına - özellikle de musikiye - ait kavramları örnek ve darb-ı mesel olarak kullanmıştır. İş bu makalemiz, içerisinde musikiyle alakalı kavramların örnek olarak verildiği Bostan ile Gülistan’daki hikâye ve nasihatleri zikredip açıklamak suretiyle Sa’dî’nin musiki anlayışını ortaya koymayı amaçlamıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme metodunun kullanıldığı çalışmamızda elde edilen veriler, betimsel analiz doğrultusunda düzenlenip yorumlanarak okuyucuların istifadesine sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Sa’dî-i Şîrâzî, Bostan, Gülistan, Hikâye, Nasihat, Musiki.