ALİ İLAHİ DEĞİL EHL-İ HAK’IZ; EHL-İ HAK TÜRKLERİNDE ALİ KÜLTÜ WE ARE NOT ʿALĪ ILĀHĪ’S, WE ARE AHL-I ḤAQQ: THE CULT OF ALI IN TURKS OF AHL-I ḤAQQ

Ehl-i Hak inancı, 13. yy’da Süleymaniye’de doğan Sultan İshak tarafından ortaya çıkarılmıştır. Sultan İshak kurduğu inancı yaymak için günümüz İran sınırlarında Pave bölgesinde yer alan Perdiver’e göç etmiştir. Ehl-i Hak inancı ortaya çıkması ile birlikte kendisine bir topluluk oluşturmuştur. Ehl-i Haklara dair ilk bilgileri veren kaynaklar, topluluğu Ali İlahi olarak adlandırmışlardır. Bu adlandırma genel bir isim olmakla beraber yanlış bir kullanımdır. Bu çalışmanın konusunu Ehl-i Hak inancında yer alan Ali kültü bağlamında Ehl-i Hakların Ali İlahi olmadıkları oluşturmaktadır. Ehl-i Hak inancı içerisinde zuhur olarak adlandırılan hulul inanışı topluluğun uzunca bir süre Ali İlahi olarak bilinmesine neden olmuştur. Bu isimlendirmeyi Ehl-i Hakların kendileri karşı çıkmakla beraber inanç esaslarına da uygun değildir. Ehl-i Hak inancında yer alan zuhur inancının açıklanması ve Ali İlahi olarak bilinen topluluğun aslında Ali İlahi olmadığını ortaya çıkarmak bu çalışmanın amacıdır. Bu amaca uygun olarak Ehl-i Hak inancında yer alan zuhur inancı veya hulul anlayışını, Ehl-i Hakların Ali İlahi olmadıkları bağlamında ele alınmıştır. Bu inanca zuhur denilmektedir. Bu zuhurların sayısı genel olarak yedi tanedir. Bu amaçla 2016-2019 yılları arasında İran’ın Tebriz, Kirmanşah ve Tahran şehirlerinde yapılan alan çalışması bu çalışmaya kaynaklık etmiştir. Alan çalışmasından elde edilen veriler ve Ehl-i Haklara ait birinci elden kaynaklar olan Kelamlardan yola çıkarak bir kıyaslama yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ali İlahiler, Ehl-i Haklar, Türk Kültür Tarihi, Alevilik-Bektaşilik.