NEŞET ERTAŞ TÜRKÜLERİNDE DUYGULANIM BOYUTUNUN İNCELENMESİ: BİR DUYGULAR ENDEKSİ UYGULAMASI AN INVESTIGATION OF THE EMOTIONAL DIMENSION IN SONGS SUNG BY NEŞET ERTAŞ: AN APPLICATION OF EMOTIONAL INDEX

Bu çalışmada, Neşet Ertaş’ın seslendirdiği türkülerdeki söz ve bestelerin taşıdığı duyguların ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır.Bu doğrultuda 339 adet eserin sözü, 264 adet de bestenin bilgisi elde edilmiştir. Sözlerin arasında bir adet konuşma dabulunmaktadır. Sözlerin ve konuşma metninin elde edilmesinde üç farklı kaynaktan yararlanılmıştır. Ayrıca sözler ve konuşmametni için bir dönüştürme işlemi uygulanmıştır, böylece mısra veya cümle tabanlı metinler elde edilmiştir. Bu dönüştürmeişleminde, metinlerdeki gereksiz işaretleme, duraksama, yansıma, soru ekleri gibi kendi başına bir anlamı olmayan kısımlarçıkarılmış, yalın bir hale dönüştürülmüştür. Bu aşamadan sonra mısra veya cümleler işlenebilir hale getirilmiştir. Öncelikletüm sözler için yapay öğrenme teknikleri ile teknoloji harikası Türkçe duygu analizi yöntemi uygulanmış ve sözlerin duyguskorları hesaplanmıştır. Duygu skorlarının hesaplanmasında üç farklı yapay öğrenme modelinden yararlanılmıştır. Bu üçfarklı model, Google tarafından geliştirilen modellerin Türkçe için uyarlanmış halidir. Sadece mısra veya cümle boyutundatek bir duygu değeri elde edilmiştir. Tutarlılığın sağlanması amacıyla üç farklı modelden elde edilen bu duygu skorununortalaması hesaplanmıştır. Daha sonra her bir türkünün mısraı veya konuşma metninin cümlelerinden oluşan bir duyguvektörü oluşturulmuştur. Bu duygu vektörünün ortalaması, o metnin ortalama duygu skorudur. Ayrıca bu duygu vektörününvaryansı da hesaplanmıştır. Bu varyans ise türkü veya konuşma metni içindeki duygusal gelgitleri ölçmekte kullanılmıştır.Sonrasında, beste bilgileri için ise yaygın olarak kullanılan bir müzik dinleme platformundaki bilgiler esas alınmıştır. Buradayer alan akustiklik, dans edilebilirlik, enerji, enstrümantallik, canlılık, ses yüksekliği, konuşma, tempo, değerlik, popülerlikgibi 10 adet değişken elde edilmiştir. Bu değişkenlerden üç tanesi, dans-edilebilirlik, enerji ve değerlik değişkenleri dikkatealınmıştır. Bu üç değişkenin ortalaması hesaplanarak bestenin duygu skoru hesaplanmıştır. Bu skorlar, daha sonrasındabeste bilgileri ile eşleştirilerek 169 tekil eser verisi işlenmiş, Neşet Ertaş’ın duygu haritasını gösteren söz ve beste boyutuile modellenebilecek bir duygular atlası çıkarılmıştır. Duygular atlasında eksenler (-1, +1) aralığında hesaplanmaktadır.Bu nedenle hem metinler hem de besteler için elde edilen duygu skorları, geliştirilen bir yöntem ile (-1, +1) aralığındayeniden ölçeklendirilmiştir. Böylece hem metinlerin hem de bestelerin duygu skorları karşılaştırılabilir hale getirilmiştir.Bu aşamadan sonra duygular atlası için, metinler x-eksenine yerleştirilmiştir. Besteler ise y-eksenine konulmuştur. Sözölçeği olarak adlandırılan x-ekseninde -1 skoru “efkârlı”, +1 skoru ise “mutlu” duyguları ile belirtilmiştir. Beste ölçeği isey-ekseninde -1 skoru “melankolik”, +1 skoru ise “eğlenceli” duyguları ile gösterilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre NeşetErtaş’ın seslendirdiği türkülerin baskın karakteristiğinin efkârlı sözler üzerine kurulu olduğu, eserlerin büyük bir bölümümünde sözleri efkârlı ve bestesi melankolik bir yapıda öbeklendiği tespit edilmiştir. Ayrıca sözlerinde duygu değişimlerininkarakteristik olarak fazla olduğu, duygusal gelgitler içerdiği bulunmuştur; kelime bulutu analizleri sayesinde de sözlerindeöbekler halinde ise sıklıkla insancıl, ahlaki öğütlerde bulunduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Neşet Ertaş, Duygu Analizi, Duygu Endeksi, Yapay Öğrenme, Derin Öğrenme.