Etno-Dinsel Kimliklerin Psiko-Kültürel Dinamikleri: Türkiye’de Alevi Kimliği Uyanışının Duygusal Boyutları

Korku, aşağılanma ve mağduriyet gibi kolektif duyguları etkileyen önemli tarihsel dönemler, kolektif dramlar ve özellikle de olumsuz kolektif deneyimler hakkındaki popüler anlatılar, etnik ve dini kimlikler üzerine yapılan çalışmaların önemli birer boyutudur. Katliamlar, savaşlar, büyük çaplı şiddet gösterileri ve aşağılayıcı kolektif deneyimler hakkındaki ortak anlatılar da büyük kimlik gruplarının oluşmasında ve sürdürülmesinde önemli roller oynamaktadır. Etno-dinsel kimliklerinin duygusal etkenleri olan “yâd etme” ya da “yeniden üretme” dinamikleri bu çalışmanın araştırma konusudur. Bu çalışma, keder/mağduriyet, korku ve aşağılanmagibi bireysel ve kolektif duyguların birbirleri ile nasıl bir etkileşim içerisinde olduğunu ve 1980 sonrası Türkiye’si bağlamında Alevi kimliğinin müzakeresi sürecini nasıl etkilediğini incelemektedir. Aşağılayıcı deneyimleri konu alan bireysel ve kolektif Alevi anlatıları, yaygın bir şekilde paylaşılan grup anlatıları ve yaşam öyküleri aracılığı ile araştırılmıştır. Bu çalışma; ötekileştirilmiş gruplara ait bireylerin yaşam öykülerindeki dönüm noktalarının, aşağılanma, korku, mağduriyet ve öfke gibi bireysel deneyimleri yaygın şekilde paylaşılan kolektif öyküler ile bağdaştırma/yeniden bağlama konusunda önemli bir rol oynadığını savunmaktadır.Marc Howard Ross’un geliştirdiği “psiko-kültürel anlatılar” ve “psiko-kültürel yorumlamalar” kavramları, kolektif duygulara ait Alevi anlatıların analizinde kullanılmıştır. Alevi vatandaşların korkularını ve endişelerini somutlaştıran (cisimleştiren) “kötü adam” örneklerüzerine özellikle yoğunlaşarak mağduriyet hikâye anlatıları incelenmiştir. Bu araştırmaya ait kuramsal varsayımlar ve bulgular; Türkiye’de ve Irak, Lübnan, Pakistan ve hatta Kuzey İrlanda gibi diğer etnik ve mezhep topluluklarında var olan Alevi toplumlarının kimliklerine ilişkin hoşnutsuzluklarının altında yatan sebeplere de ışık tutmaktadır.