Hacı Bektaş Velî’ Mâkâlât’ında Akıl-İman İlişkisinin Din Felsefesi Açısından Tahlili

İnsanoğlunun en temel özelliklerinden biri de akıllı bir varlık oluşudur. İnsan, sahip olduğu bu niteliği ile diğer varlıklar arasında öne çıkarak Allah’ın vahyine muhatap olma şerefinemazhar olmuştur. Bu çalışmada öncelikle İslam düşüncesi geleneği ve din felsefesi disiplini bağlamında akıl-iman arasındaki ilişkileri göz önüne sermek amaçlanmıştır. Ardından akıliman arasında sağlıklı bir denge kurmanın inanan insanın iç bütünlüğü ve huzuru açısından önemine vurgu yapılmıştır. Bu bağlamda Hacı Bektaş Velî’nin akıl-iman ilişkisindeki düşünceleri hem İslam düşüncesi geleneği hem de din  elsefe disiplini bağlamında üzerinde yeniden düşünmeyi gerektirmektedir. Zira onun iman-akıl ilişkisi hakkında ortaya koyduğu “Ârifler katında iman akıl üzerinedir.” önermesi analitik açıdan incelendiğinde hem iman, akıl kavramlarının anlaşılmasında hem de ârif kavramının anlaşılmasında önemli katkıları olacağı muhakkaktır. Hacı Bektaş’a göre, ne akıl kalp ile çatışır ne de insanın inandıklarıyla aklı arasında bir çatışma söz konusu olabilir. Hacı Bektaş iman ile akıl arasında kendine özgübir harmoni meydana getirmiştir. Bu harmoni sayesinde kendisiyle barışık insanlar, inananlar ortaya çıkacak ve giderek tüm toplum kendi içinde barışık olacaktır. Son olarak Hacı Bektaş Velî’nin akıl-iman ilişkisindeki düşüncelerinin özgünlüğüne ve farklılığına vurgu yapılmış ve bazı karşılaştırmalarda bulunulmuştur. Çünkü onun konuyla ilgili kendine özgü sentezi, dinî epistemoloji alanında yeni araştırma konuları ve tartışma alanları meydana getirecektir.