Alevi-Bektaşi Miraç Söyleminden Cemin Simgesel Temsillerine Hakk’ın Birlik Bilinci

ÖzetAlevi ve Bektaşi olarak tanımlanan insanların birbirlerini Alevi-Bektaşi kültürünün oluşumunda farklı görmedikleri önemli unsur Miraç söylemidir. Bu birliktelikten yola çıkan çalışma, iki toplumun zihinlerinde asırlardır oluşturdukları imgede Miraç olayının Alevi ve Bektaşi toplumuna yansımasını, Alevilerin Cem, Bektaşilerin ise Ayn-ül-cem şeklinde dile getirmeyi seçtikleri inanışlarının öğretisindeki yolun birliği anlayışından açıklamayı seçmiştir. Aralarında usûl bakımından çok az farkların olduğu; varılmak istenen yerin ise her iki öğretide de hep aynı olduğu gözlemlenmiştir: Can’ın ölmeden evvel ölüp Hakk’ın birliğinin bilincine ulaşabilmesi. Alevi ve Bektaşilerin yürüttükleri usûllerin Ehlibeyt’ten kaldığına inanılır. Bu bakımdan, Alevi ve Bektaşi toplumunda Ehlibeyt’ten kaldığına inanılan on iki hizmete, erkâna değinilmeden, giriş bölümünde Türklerin İslamiyet, Ehlibeyt ve yakınları arasında oluşturduğu bağın açıklığa kavuşturulması gerekliydi. Nitekim Alevilik ve Bektaşilik kavramları çerçevesindeki genel bağlam, ortak bir yola yani Hakk, Muhammed, Ali’nin birliğinde, Ehlibeyt’in yolunda ulaşılmak istenen kültürün köklü inancını, İslam anlayışı içerisinde sergilemektedir. Bazı kesimlerin, aralarında büyük bir fark olduğunu göstermesi şeklinde oluşturdukları algının veya fikrin dışında bu makale, iki öğretinin ortak paydasında bütünleştirdiği, asırlardır Miraç söylemi üzerinden imgelediği Cem anlayışındaki temsilleri, tasavvufi anlatım ve anlamlandırmalarının aralığında Hakk’ın birlik bilinci ilkesiyle açıklamaya çalışmıştır. Makalede bu durumu açıklığa kavuşturmaya ve irdelemeye çalışırken Sünni öğretinin Miraç söylemi ile Alevi-Bektaşi öğretisinin Miraç söylemi arasındaki farklardan yola çıkılmış, özellikle Alevi-Bektaşi Miraç söyleminden imgelenen Cem ve Hakk’ın birlik bilinci anlayışının açıklığa kavuşturulması adına bu birlikteliğin amacı içinde çalışma boyunca Alevi ve Bektaşiler için yerleri doldurulamaz öngörülen ozanların deyişleri devam ettirilen öğretinin temsil alanlarını yaratma biçimleri ve aktarımı açısından anlamlandırmalar esnasında dile getirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Eski Türk Dini, Kâinat, Diyalektik Bilgi, Zıtlar Âlemi, Tasavvuf, Miraç Söylemi, Birlik Bilinci, Cem, Hakk-Muhammed-Ali, Ehlibeyt, On İki İmam Anlayışı, Alevilik, Bektaşilik