Ahi Zaviyeleri – Cemevi Benzerliği Üzerine Bir Çalışma

Zaviyeler, ashab-ı suffe geleneğine uygun olarak ortaya çıkmış, tasavvufun gelişmesine paralel olarak İslâm dünyasında, IX. ve XII. yüzyıllarda yayılmıştır. Zaviyeler, dervişlerin ibadet ve ders gördükleri bir yer olması yanında, kuruldukları yerlerin güvenliğini sağlamışlar, böylece ticaretin gelişmesinde pay sahibi olmuşlardır. İslam dünyasının muhtelif bölgelerine yayılan zaviyelerin en gelişmiş örneklerine Anadolu’da tesadüf edildiği söylenebilir. XIII. Yüzyıldan başlayarak Anadolu’nun bütün köy ve kasabalarına yayılan zaviyeler içerisinde bilhassa Ahi zaviyelerinin önemi büyüktür. Özellikle Türkiye Selçuklu Devletinin yıkılış sürecindeki olaylar, Ahilerin bulundukları köy ve kasabalarda Türkmen nüfusun içinde kalmalarına sebep olmuş, böylece kendi ahi örf ve âdetlerini devam ettirmişlerdir. Aynı durumun Osmanlı Devletinin kuruluşundan sonra yüzyıllarca devam ettiği söylenebilir. Söz konusu tarihî süreçhakkına bilgi veren kaynaklar incelendiğinde, bu örf ve âdetlerin Alevi ve Bektaşî topluluklar içerisinde devam ettiği, Ahi zaviyelerine ait olan çeşitli ritüellerin, Cemevlerinde de mevcutolduğu görülmektedir. Bu çalışmada, söz konusu benzerlikten hareketle, Ahi Zaviyeleri ile Cemevleri arasındaki benzerlikler ele alınacak ve Ahi zaviyelerinin Cemevlerinin prototipi olup olmadığı sorusuna cevap aranacaktır.