Besni Kazasında Alevi Bektaşi Ocakları ile İlgili Bulgular

Besni kazası Alevi-Bektaşi kültürünün etkili olduğu önemli bir yerleşim yeridir. Kentin Osmanlıdönemindeki sınırları bugünkü sınırlarından oldukça geniş olup, bugün Adıyaman,Malatya, Gaziantep, Kahramanmaraş gibi vilayetlerin sınırları içerisinde bulunan birçok köytarihte, Besni sınırları içerisinde yer almıştır. Geçmişte sınırları içerisinde birçok Alevi-Bektaşimeşrebine sahip insanı barındıran Besni’ye bu fikirlerin yayılması Anadolu’ya gelen ilk mutasavvıflarlaberaber olmuştur. Bölgede şuan da Alevi-Bektaşi kültürüne sahip olan hanelerinyaşadığı yerler genelde Kesmetepe ve Şambayat kasabası, Köseceli, Tetirli, Akkuyu, Akpınar,Beşkoz, Burunçayır, Gümüşlü, Karalar, Konuklu, Çakallı (Çamlıca), Yukarısögütlü gibi köylerdir.16. yüzyılda Besni’ye bağlı “Karkın” adlı bir yerleşim yeri de bulunmaktadır. Bu yerinadını, bölgeye gelip Türk-İslam düşüncesini yayan Dede Garkın dervişlerinden aldığı olasıgözükmektedir. Nitekim 16. yüzyıla ait bazı Osmanlı arşiv vesikaları Halep Türkmenlerininbir kolu olan Dede Garkınzadeler oymağının bölgede etkili olduğunu ve bu etkinin 18. ve 19.yüzyıllarda da devam ettiğini göstermektedir.Besni’de ikamet eden Dede Garkın Ocağı’namensup hanelerin önceleri Gaziantep merkezinde kurulan Alevi-Bektaşi niteliklere sahipKazımi Tekkesi’ni ziyaretgah olarak kabul ettikleri ve yılın belirli zamanlarında burayı ziyaretettikleri anlaşılmaktadır. Kazımi Tekkesi’nin adını 7. İmam Musa’yı Kazım’dan aldığı DedeGarkın’ın da 7. İmam Musa’yı Kazım evlatları soyundan gelen Seyyid Garip Musa’ya bağlıolduğu düşünüldüğünde Besni’deki Dede Garkın Ocağı’na mensup olduğu düşünülen kitlelerinGaziantep’teki bu tekkeyi niçin ziyaretgah olarak kabul ettikleri daha iyi anlaşılacaktır.Yapılan bir araştırmada “Dede Kargın Oğulları Soyağacı” silsilesi içerisinde bazı ailelerin soyadlarının“Pektaş” olarak verilmesi Beşkoz köyünde yaşayan “Pektaş” soyadına sahip olanAlevi Ocak ailenin Dede Garkın evladından olacağı konusunda bir izlenim uyandırmaktadır.Osmanlı döneminde Besni’de yaşayan Dede Garkın Ocağı’na mensup hanelerin diğer bölgelerde(Erzincan, Elazığ, Malatya ve Çorum) olduğu gibi deve yetiştiriciliği yaptıkları tespitedilmiştir. Bunun Alevi-Bektaşi inancında deve motifinin önemli bir yer tutması ile ilgili olabileceğidüşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Orta Asya Türk-İslam kültürü, Alevi/Bektaşi kültürü, Horasan Erenleri,Ahmed Yesevi, Dede Garkın, Karkın Mescidi, Besni (Adıyaman), Gaziantep