HALVET DER-ENCÜMEN VE MELÂMET KAVRAMLARININ FÜTÜVVET VE AHÎLİK TEŞKİLATLARINDA EKONOMİK ZİHNİYET VE UYGULAMALARA ETKİSİ EFFECTS OF THE CONCEPTS OF KHALWA DAR-ANJUMAN AND MALĀMA ON THE ECONOMIC MENTALITY AND PRACTICES IN FUTUWWA AND AKHISM ORGANISATIONS

Bu çalışmada tasavvuf literatüründeki halvet der-encümen ve melâmet kavramlarının, fütüvvet ve ahîlikteşkilatlarında ekonomik zihniyet ve uygulamalara etkisi ele alınmaktadır. Halvet der-encümen insanınmanevi gelişimini toplum içinde var olarak geliştirmesini ifade eden bir tasavvuf terimidir. Nakşibendiyyeyolunun temel esaslarından olan bu ilkeye göre insanın elini işten çekerek inzivaya yönelmesi değilkalbinde Allah sevgisi ile işinin başında olması gerekmektedir. Bu anlatış “el kârda gönül yârda” deyimiylede ifade edilebilir. Daha çok Bektaşilik ile birlikte zikrediliği ve ele alındığı gözlemlenen melâmetkavramının da ekonomik zihniyet açısından ele alındığında halvet der-encümen ilkesi ile benzer tavırlargerektirdiği ve bunun uygulamasının fütüvvet ve ahilik teşkilatlarında gerçekleştiği görülmektedir.Melâmilik ihlası korumak saikiyle manevi yönünü meslek ve sosyal kimlik altında gizlemeyi esasalmaktadır. Bununla bağlantılı olarak da fütüvvet, cömertlik ile tüm varlığa hizmet etmenin, ahilik iktisadiahlak ve dayanışmanın teşkilatlı bir görünümü olarak ele alınabilir. Çalışmada, günümüzde yaygınolarak farklı tarikatların prensip ve erkânı ile ilişkilendirilerek ayrışmaya neden olan bu kavramlarıniktisadi ve sosyal zemindeki birlikteliği ortaya konmakta ve tasavvuf yollarının özündeki birliğe vurguyapılmaktadır. Tüm tasavvuf silsilelerinin Resulullah (sav)’ta ve ortak değerlerde buluşuyor olmalarıfarklı dalların aynı kökte birleşmesi gibidir. Tasavvuf yollarındaki farklılıklar aslî değil arızî unsurlardır.İnsanlığın huzuru için tefrikaya değil rahmet doğuran çeşitliliği idrak etmeye ihtiyaç vardır.Anahtar Kelimeler: Halvet Der-Encümen, Melâmet, Fütüvvet, Ahilik, Ekonomik Zihniyet.