“Hazreti Şah’ın Avazı Turna Derler Bir Kuştadır”: Hacı Bektaş Velayetnamesi’nde Turna ve Turna İlahisi

Bu çalışma, Hacı Bektaş Veli Velâyetnamesi’nde geçen Turna ve kullanımını konu edindi. Turna’nınhangi anlamda kullanıldığına ışık tutacağı düşüncesiyle hem Hacı Bektaş Veli Velâyetnamesi’ndegeçtiği yer ve hem de Velayetnamede geçen bu pasajda hangi bağlamda kullanıldığına ilişkin de açıklamayapıldı. Konunun aktarım ve anlaşılmasını kolaylaştırması dikkate alınarak Turna’nın kadimanlamını da aktarmaya yardımcı olacak kaynaklarda yer alan bilgiler de verildi. Buna bağlı olarakmakaleye “Turna İlahisi veya Turna Destanı” bir risale de eklendi.Çalışma boyunca yazılı kaynaklarda yer alan Turna ile ilgili veriler örnekler halinde verilirken mecazlarıniçeriğine yönelik yöntemden istifade edildi. Klasik metinlerdeki mecazların anlaşılmasınınönemli ve gerekli olduğuna yönelik yaklaşım, aynı zamanda çalışmanın takip ettiği yöntemdir.Sosyal Bilimler alanında imtina edilen hususlardan bir tanesi de Doğu, Müslüman veya daha özelolarak Türklerin sözlü ve yazılı klasik metinlerinin çalışılmamasıdır. Çalışmalar, geleneksel takipettiği veya öykündüğü alan olarak Batılı klasik metinlere yönelirken Doğu, Müslüman veya Türkklasik metinleri üzerine daha azdır. Doğrusu Doğu, Müslüman ve Türk klasik metinlerine yönelikçalışmaların takip edilebileceği bir yaklaşım ve yöntem geliştirilememiştir.Horasan erenlerinin Turna şeklinde uçup Türkistan’a gitmeleri ve Horasan’dan gelen bu erenleriAhmet Yesevi’nin de Turna şeklinde karşılaması, Hacı Bektaş Velâyetnamesi’nde aktarılmaktadır.Horasan erenleri, neden Turna şekline girdiler ve Turna olup uçtular? Aynı şekilde Türkistan pirleride neden Horasan erenlerini Turna şeklinde karşıladılar? Acaba metinde kullanılan Turna’nın biranlamı var mı, bir anlamı varsa Turna ile anlatılmak ve verilmek istenen bir mesajı var mı? Başka birifadeyle Turna ile aktarılan konu ve konu başlıkları, başka türlü anlatılamaz mıydı?Sonuç olarak Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi’nde kullanılan mecazlar ve mecazi anlatımın tespiti,varlığı ve aktarımı etrafında yapılacak izahlar, Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi’nin içerik olarak zenginbir metin olduğunu göstermektedir. Velayetnamenin zengin bir içerik ve konu çeşitliliği özelliği,bu çalışmayla Turna örneğinden yola çıkılarak ortaya konuldu. Velayetnamenin kadim irfanı aktardığıve bu irfanı da yine mecazlar yoluyla koruduğu ileri sürüldü. Hacı Bektaş Velayetnamesi’ndekullanılan Turna ve anlamının anlaşılmasını kolaylaştıracak “Turna İlahisi veya Turna Destanı” dayine metne eklendi. Böylece Turna’nın anlamı ve irfandaki karşılığı rahat anlatılırken metin üzerindentakibini de kolaylaştırdı.