Tarihî Verilerle Karamanlı Ortodoks Türkler

Tarih boyunca geniş bir coğrafyada hukum suren Turkler arasında eşine az rastlanır bir hoşgoru ortamında Budizm, Maniheizm, Yahudilik, Muslumanlık ve Hıristiyanlık gibi farklı inanclar varlıklarını devam ettirebilmiştir. Bu bağlamda, Hıristiyanlığın, ozellikle de doğu Hıristiyanlığının, İc Asya’ya ulaştığı ve Nasturi kilisesinin Turkler arasında kabul gorduğu ve hatta Horasan’dan bir Turkun bir sure bu kilisenin patrikliğini yaptığı da bugun kabul edilen bir tarihi gercektir (1281-1317). Bunun dışında Karadeniz’in kuzeyi ve oradan da Balkanlara ulaşan Turkler arasında da Bizans Kilisesi’nin belirli bir misyon yuruttuğu ve bu misyon sonucunda da Ortodoksluk inancının anılan coğrafyada yaşamaya başlayan ve Bizans icin onemli bir problem haline gelen Hunlar, Bulgarlar, Pecenekler, Uzlar ve Kuman-Kıpcaklar arasında kabul gorduğu de bilinmektedir. Bizans kilisesinin bu misyonu cercevesinde Hıristiyanlığın yayılması Kilise acısından onemli olduğu kadar Bizans devlet siyaseti acısından da ayrı bir oneme sahip olmuştur. Balkanlardaki Turk varlığının Bizans acısından bir tehlike oluşturması karşısında Turk topluluklarını birbirine karşı kullanan Bizans devleti yine bu siyaset cercevesinde Turk topluluklarına mensup Hıristiyan olan bircok Turku, Bizans ordusunda hizmete aldığı ve Anadolu topraklarına ozellikle de Kapadokya bolgesine yerleştirdiği bilinmektedir. Bu cercevede 1071 Malazgirt Savaşı ve sonrasında Miryakefalon Savaşı sırasında Bizans ordusunda gorev yapmış binlerce Turkten Bizans tarih yazıcılarının bahsettiği de bilinmektedir. Benzer şekilde, Bizans Kilisesinin Turk topluluklarına yonelik misyonu kadar Roma Katolik kilisesinin de benzer bir misyon yuruttuğu de bilinen bir diğer gercektir. Bu bağlamda, 14.yy. başlarına ait olan Codex Cumanicus adlı eser bunun onemli verilerinden birisidir. Sonucta, gerek Roma Katolik kilisesi gerek Bizans kilisesi gerekse Nasturi kilisesi faaliyetleri sonucu Hıristiyanlık mezhepleri Turkler arasında yayılma imkanı bulmuştur denilebilir. Tum bu gercekler cercevesinde; Osmanlı idaresi altında yaşamış ve var olan millet sistemi dahilinde Ortodoksluğu benimsemiş diğer tum topluluklar gibi Rum milleti kategorisine dahil edilen Karamanlılar da bu tarihi gercekliğin bir parcası mıdır? Onlar, Turk yonetiminin baskıları sonucu inanclarını terk etmektense dillerini terk etmeyi tercih ederek Rumcadan vazgecen ve Turkce konuşmak zorunda kalan Hıristiyan Rumlar mı, yoksa Hıristiyanlığı kabul eden Turkler midir? Bizans kilisesinin misyonu sonucu Balkanlar’daki Turkler’in Ortodoksluğu benimsediği şekilde acaba Anadolu’daki Turklerden de bu inancı benimseyenler olmuş mudur? Osmanlı idaresi sonrasında yeni Turk devletinin Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından once Yunanistan ile imzaladığı Turk-Yunan Ahali Mubadelesi antlaşması cercevesinde Yunanistan’da yaşayan batı Trakya haric, Muslumanlar Turkiye’ye, Turkiye’de yaşayan İstanbul haric, Rumlar Yunanistan’a zorunlu olarak goc ettirilirken Anadolu’daki milli Mucadeleye Papa Eftim onderliğinde destek olmuş Fener Rum Patrikhanesinden bağımsızlığını ilan ederek Kayseri’de bir Turk Ortodoks kilisesi kurarak ve Anadolu’da Ortodoksluk Sedası adıyla bir de gazete cıkararak Turkluklerini dile getirmeye calışan Karamanlı Ortodokslar gercekten Turk dunyasının bir parcası mıdır? Zihinleri meşgul eden bu meseleden hareketle bu makalede, adı gecen Karamanlı Ortodoksların tarihi surecteki izleri tarihi veriler ışığında ve 2000 yılında Yunanistan’da yapılan saha calışmasında elde edilen veriler cercevesinde incelenmeye calışılmaktadır. Sonuc olarak konuştukları duru Turkceleri, sahip oldukları adet, gelenek ve gorenekleri dışında bugun Gagauz Turklerinin Anadolu Turkluğu ile bağlantısının acıklanmasında onemli bir tarihi gercek olarak İzzeddin Keykavus’un kardeşi ile yaşadığı taht mucadelesi sonrası Bizans devletine sığınmasını takiben ortaya cıkan gelişmelerle paralel bir bicimde Bizans ordusunda hizmet eden binlerce Uz, Kuman, Pecenek Turku yanında ayrı bir askeri birim olarak Bizans ordusu bunyesinde onemli bir yere sahip olan Turkopollerin Anadolu Turkmenleri oldukları, Karamanlı ismi ile anılan Bizans ordusunda gorev yapan Turklerin olduğu bugun Yunan ve batı kaynaklı bircok bilimsel eserde zikredilmektedir. Bunu destekleyecek şekilde Osmanlı Şer’iye Sicilleri ve Tapu Tahrir Defterleri de incelendiği takdirde Anadolu’nun farklı noktalarında bircok yerleşim biriminde yaşamakta olan Musluman Turklerde dahi rastlanmayacak oranda oz Turkce isimler taşıyan Ortodoks nufusun varlığı ile karşılaşılmaktadır. Bu bağlamda, ozellikle Karamanoğulları Beyliği’nin hukum surduğu orta Anadolu ve yine benzer şekilde guney Marmara bolgesi oldukca dikkat cekici bir ozelliğe sahiptir denilebilir. Dolayısıyla, bugun artık eldeki tarihi veriler gostermektedir ki, bir zamanlar kendi gazeteleri ve kiliseleri ile Turk olduklarını tum dunyaya ilan etmelerine rağmen zorunlu bir bicimde Yunanistan’a gonderilmiş olsalar da hicbir zaman Yunan toplumu icinde benimsenemeyen ve surekli Turkospori yani Turk tohumu olarak isimlendirilen Karamanlı Ortodokslar geniş Turk inanc hoşgoru coğrafyasının bir parcasıdırlar. Anahtar Kelimeler: Karamanlılar, Ortodoksluk, Papa Eftim, Hıristiyan Turkler, Turkopoller