Ali Nihânî’nin Manzum Hacı Bektaş-ı Velî Velâyetnâmesi ve Velâyetnâmedeki Hacı Bektaş-ı Velî Medhiyeleri

ÖzetVelâyetnâmeler, bir velinin hayatı, veliliği, kerametleri ve tasavvufî faaliyetlerinden bahseden menâkıpnâme türündeki eserler, Türk kültür ve edebiyatının önemli kaynaklarındandır. Genellikle önce sözlü olarak oluşup ağızdan ağıza nakledilen, daha sonra ise zaman içerisinde yazıya geçirilen velâyetnâme/menkıbelere konu olan veliler, bir tarikatın kurucusu olabildiği gibi o tarikatı geliştiren ve yaygınlaştıran bir isim de olabilir. 11. yüzyıldan başlayarak önce Arapça daha sonra da Farsça ve Türkçe yazılan menâkıpnâmelerle Doğu edebiyatlarında zengin bir menkıbe yazma geleneği oluşmuştur. Türk edebiyatında da Hacım Sultan, Hacı Bektaş-ı Velî, Kaygusuz Abdal, Abdal Musa, Otman Baba, Sultan Şücauddîn Baba, Demir Baba, Ahmed Yesevî, Mevlânâ, Yunus Emre gibi Türk tasavvuf kültürünün önemli isimleri etrafında manzum veya mensur pek çok velâyetnâme kaleme alınmıştır.Ali Nihânî b. Mehmed Tevfîk Yozgadî de 19. yy’da yaşamış velâyetnâme yazarlarındandır. Nihânî, Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı Postnişîni Feyzullah Efendi’nin teklif ve ısrarıyla manzum bir velâyetnâme yazmıştır. Yaklaşık 6250 beyitten oluşan bu velâyetnâmede türün diğer örneklerinde olduğu gibi mesnevi nazım şeklinin dışında birtakım nazım şekilleri de kullanılmıştır. Bu çalışmada öncelikle Ali Nihânî b. Mehmed Tevfîk Yozgadî tarafından 1296 (1878) yılında yazılan ve şimdilik iki nüshası bilinen manzum “Velâyet-nâme-i Hacı Bektaş-ı Velî” adlı eser tanıtılacak, Nihânî’nin eserinin Firdevsî-i Tavîl’in daha önce yazdığı velâyetnâmesinin yeni bir nüshası gibi anlaşılmasının yanlışlığı üzerinde durulacaktır. Daha sonra ise Nihânî’nin manzum velâyetnâmesinde yer alan ve Hacı Bektaş-ı Velî’yi övmek maksadıyla yazılmış değişik nazım şekillerindeki dokuz manzume, şekil ve muhteva özellikleri bakımımdan değerlendirilecek; en sonunda ise çalışmaya konu olan dokuz methiye metni sunulacaktır.Anahtar Kelimeler: Hacı Bektaş-ı Velî, Manzum Velâyetnâme, Firdevsî-i Tavîl, Medhiye, Yozgadî Ali Nihânî.