GARİP KALDIM VATANIMDAN UZAKTA: KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE ŞÂM-I GARÎBÂN

Divan şairleri yaşadıkları toplumun özelliklerini, yaşayış biçimlerini, günlük hayatta karşılaştıkları her nesneyi şiirlerinin malzemesi hâline getirmiş, duygu ve düşüncelerini anlatmak için bu unsurları şiirlerinde birer araç olarak kullanmışlardır. Şairler şiirlerinde genel itibarıyla ortak kelime, kavram ve deyimlere yer vermişler ancak kelime ve kavramların bilinen temel anlamlarının yanında çeşitli edebî sanatlar yoluyla mecaz ve yan anlamlarına, farklı çağrışımlarına da temas etmişlerdir. “Şâm-ı garîbân” terkibi de divan şairlerinin yükledikleri anlamlara istinaden dikkatimizi çeken bir tabir olmuştur. Çeşitli anlamlar ihtiva eden “şâm-ı garîbân”, Şiilere göre Hz. Hüseyin ve arkadaşlarının başına gelen musibetin yaşandığı günün akşamını ifade etmektedir. Diğer bir ifadeyle Hz. Hüseyin’in şehit edildiği Muharremin onuncu günü akşamına, Ehlibeytin Yezid’in askerine esir düştüğü geceye “şâm-ı garîbân” denmiştir. Aynı zamanda gariplerin akşam olunca daha çok dertlendiğini anlatmak maksadıyla da akşam garipliği anlamında “şâm-ı garîbân” ifadesi kullanılmıştır. Çalışmamızın temelini “şâm-ı garîbân” ibaresinin şiirlerdeki kullanımı oluşturmuştur. Çalışmamızın örneklemini meydana getirmek için öncelikle şairlerin divanları taranarak “şâm-ı garîbân” terkibinin kullanıldığı beyitler tespit edilmiştir. Tespit edilen örnek beyitler sunularak “şâm-ı garîbân” ibaresinin klasik Türk şiirinde hangi anlamlarıyla yer aldığı ve hangi anlamdaki kullanımın şiirlerde daha ağır bastığı gösterilmiştir. Böylece klasik Türk şiirinin zengin anlam dünyasında “şâm-ı garîbân” kavramının ne ifade ettiği ve neyi çağrıştırdığı ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Klasik Türk Şiiri, Divan, Şair, Şâm-ı Garîbân.