İSMAİL FÂZIL AYANOĞLU ARŞİVİ’NDEN ÖRNEKLERLE BEKTAŞİ MEZAR TAŞLARI

Tarihi birer belge niteliğinde olan mezar taşları Türk-İslam Sanatları içerisinde plastik ve estetik sanatın önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Ait oldukları dönemin sanatsal, edebi, inanç ve sosyokültürel anlayışlarını yansıtması açısından önem arz eden taşlar, gövdeleriyle, serpuş tipleri ve yazı içerikleri ile farklı karakteristik özellikler taşımaktadır. Şahideler genel görüntüleri itibariyle cinsiyet, mevki, meslek gibi pek çok unsuru barındırmaktadır. Ayrıca kullanılan serpuşlar, İslam çerçevesinde şekillenen tarikatları da belirgin hale getirerek diğer taşlardan kolay bir şekilde ayırt edilmesine sağlamaktadır. Bu kapsamda kullanılan serpuş türü vefat eden kişinin hangi tarikata mensup olduğunu ve hangi derecede yer aldığı hakkında bilgi vermektedir. Bu araştırmada, Bursa’da doğan ve ömrünü vakıf eserleri ve mezar taşlarına adayan İsmail Fâzıl Ayanoğlu (1893-1975) arşivi temel alınmıştır. İstanbul’daki bazı mezarlık ve hazirelerinde fotoğraflanmış olan mezar taşlarından sadece Bektaşilere ait olan on yedi mezar taşı değerlendirilmiştir. On iki ciltlik çalışmanın altıncı cildinde bulunan bu taşlarla ilgili giriş bölümünde konunun önemi aktarılırken Ayanoğlu’nun hayatı hakkında da kısa bir bilgi sunulmuştur. Daha sonrasında şahideler, form, üslup, serpuş ve metin açısından incelenmiştir. Şahide fotoğrafları temizlenip çizimleri gerçekleştirilmiştir. Son bölümde şahideler içerik, form ve serpuş açısından irdelenmiş, Bektaşilikte karşımıza çıkan “Seyyid, Baba ve Derviş” terimleri üzerinde durulmuş ve yine sadece bu tarikatta kullanılan serpuş türleri hakkında bilgi verildikten sonra Anadolu’daki benzer örnekleri ile karşılaştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Bektaşilik, Sanat, Fâzıl Ayanoğlu, Mezar Taşları, Serpuş