EHLÎ’NİN DÜVÂZ-NÂME TEMALI ELİF-NÂME’Sİ

Elif-nâmeler, mısra, beyit ya da bentlerin ilk harfleri alt alta sıralandığında elif harfinden yâ harfine ya da yâ harfinden elife kadar elifbâ sırasını takiben yazılmış şiirler olup bunlardan düvâz-nâme temalı elif-nâmeler ise başta Hz. Ali olmak üzere Ehlibeyit, On İki İmamların övgüsü üzerine kaleme alınmışlardır. Bu çalışmanın konusu olan Elif-nâme ise Ehlî mahlaslı bir şair tarafından düvâz-nâme tarzında yazılmıştır. Söz konusu Elif-nâme, Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi’nde Hazine Kitaplığı 1067 numarada kayıtlı Mecmû’a-ı Eş’âr’ın 52b-53b yaprakları arasında kayıtlıdır. Osmanlı Devleti’nin çeşitli vilayetlerinde müderrislik ve kadılık yaptığı bilinen Tayyib-zâde Ehlî’nin (öl. 1600-1601) tezkirelerde tasavvuf temayülünün olduğu yazılmışsa da bu temayülün hangi yöne olduğuna dair bir bilgi verilmemiştir. Ehlî’nin tasavvufi eğiliminin izini sürmek adına çeşitli mecmua ve cönklerde taramalar yapılmış, neticede Ehlî’nin daha çok âşıkâne şiirler yazdığı görülmüştür. Kesin bir yargıya varılmamakla birlikte elimizdeki Elif-nâme’nin biyografik kaynaklarda ismi geçmeyen ancak Alevi ve Bektaşi inanç sistemine mensup başka bir muhtemel olan başka bir Ehlî mahlaslı şaire ait olması muhtemeldir. Makalenin giriş bölümünde harflerin icadından bu yana Yahudilik ve İslamiyet’teki harf gizemciliğine kısaca değinildikten sonra Türk edebiyatındaki elif-nâmeler üzerinde durulmuş, ardından Ehlî’nin hayatı ile biyografik kaynaklarda edebî şahsiyetine dair yapılan değerlendirmeler sunulmuştur. Son olarak şekil ve muhteva yönünden incelenen Elif-nâme’nin çeviriyazılı metni verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Elif-Nâme, Düvâzdeh-Nâme, Duaz İmam, İsnâaşeriyye, 16. Yüzyıl, Ehlî.