ORHAN PAMUK’UN KAFAMDA BİR TUHAFLIK ADLI YAPITINDA ALEVİLİK İNANCI THE BELIEF IN ALEVİSM IN ORHAN PAMUK'S WORK A STRANGENESS IN MY MIND

Çalışmanın konusu, Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık isimli romanında Alevilik inancıyla ilgilidir. Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık isimli romanı Alevilik inancı, anlam dünyası ve pratikleri bağlamında zengin bir içeriğe sahiptir. Araştırmada edebiyat sosyolojinin imkânlarından yararlanılarak Alevilik inancı ve kimliğine dair söylemler yorumlanmış ve özetlenmiştir. Nitekim edebiyat sosyolojisi eserin kaleme alındığı dönemin yaşam tarzını, değerlerini, inancını, ekonomik sistemlerini, dünya görüşünü, düşünce yapısını edebiyatın kendine özgü karakteristikleriyle betimleme disiplinidir. Bu makalede Alevilik olgusu araştırmanın merkezine alınmış; Alevilik kültürüne dair pratikler, toplumun Alevilik inancı ve kimliğine dair bakış açısı, Aleviliğin nasıl temsil edildiği irdelenmiştir. Araştırma neticesinde taşradan İstanbul’un varoş semtlerine göç etmiş, dar görüşlü ve hamaset dolu kimselerin Alevilik inancına sahip sosyal grupları merkezli bir bakış açısıyla değerlendirdiği, 1970’li yıllarda İstanbul’da yaşayan Alevi vatandaşların toplumda öteki, istenmeyen ve hoş karşılanmayan kimseler olarak görüldüğü anlaşılmıştır. Aile, evlilik kurumu, din, eğitim, iş hayatı, askeriye ve toplumsal yaşam başta olmak üzere Alevi bireylerin ayrımcılığa ve dışlanmaya maruz kaldıkları tespit edilmiştir. Romanda, ayrımcılık ve dışlanma sebebiyle aynı inanca sahip ya da aynı etnisiteye mensup bireyler arasında organik bir dayanışma ve yardımlaşma ağı gelişmiş, mekânsal kümelenmeler ortaya çıkmıştır. 1970’li yıllarda Alevilik kavramının söylem olarak siyasallaştırıldığı anlaşılmış, toplumun bakış açısının bir ürünü olarak Alevilik toplumda kabul görmeyen, marjinal bir yaşam tarzının ürünü olarak sunulmuştur. Duttepe ve Kültepe isimli yerleşkeler iki farklı sosyolojik mekân olarak kurgulanırken Alevilik olgusunun yaşam biçimleri üzerinden tanımlandığı görülmüştür. Bu çalışmanın Alevilik literatürüne düşünsel ve kültürel açıdan katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kafamda Bir Tuhaflık, Alevilik, Kültür, Kimlik, İnanç, Ötekileştirme.