AHMET YESEVİ’NİN HİKMETLERİNDEKİ VAROLUŞ KATEGORİLERİ YORUMUNA YÖNELİMSEL YAKLAŞIM INTENTIONAL APPROACH TO THE INTERPRETATION OF EXISTENTIAL CATEGORIES IN THE “KHIKMETS” OF AKHMET YASSAWI

Bu makalede, Ahmet Yesevi’nin Divân-ı Hikmet’indeki varoluş kategorileri, kavramsal ve fenomenolojik araştırma yöntemleri yardımıyla incelenmektedir. Makalenin amacı, insan doğası, yaşamın anlamı, varlık ve zaman arasındaki ilişki, Yaradan’a olan gerçek sevgi ve yaşam ile ölüm arasındaki ilişki türünden konuları incelemektir. Makalede, insan doğasını tanımlayan varoluşsal nitelikler Ahmet Yesevi'nin bilgeliğinden yararlanılarak analiz edilmiştir. Varoluşçular arasında yer almamasına rağmen, varoluşsal kategoriler Ahmet Yesevi’nin bilgeliğinden açıkça ayırt edilebilir “Bilgelik kitabının” kavramları, varoluşsal krizdeki ruhlar için aşkın soruların cevaplarının bir hazinesidir. “Hikmetlerin” temel amacı dinseldir ve Ahmet Yesevi, varoluşsal kategorileri kullanarak dünya yaratılışı ve insan doğası (varlık) gibi hayati konularda yönelimsel öğütler vermektedir. Varoluşsal kategorilerin yönelimselliğinden bahsettiğimizde, Husserl’in fenomenolojisindeki yönelimselliğin anlayışını kastediyoruz; bu, oryantasyon eylemini, öznenin, diğer bilişsel yapılara dikkat dağıtmadan, yalnızca belirli bir felsefe nesnesinin analizine dahil edilmesi olarak görmektedir. Ahmet Yesevi’nin Hikmetlerinde açıkça ifade edilen, bu sübjektif tecrübe ve tefekkür hareketinin yaşanmasıdır. Günümüzde varoluşçu felsefe, önemli kavramların ve metafizik olguların insan hayatındaki anlamını ve yerini tartışabilecek noktaya gelmiştir. Ahmet Yesevi, yaşam ve ölüm gibi öylesine derin ve hususi varoluşsal kategorilerinden bahsetmiştir. Modern felsefede, bu kavram ve fenomenlere dikkat çeken varoluşçuluktu. Varoluşçuların bakış açısından, yaşam saçma bir durumda bile en yüksek değere sahiptir. Ama yaşam, her zaman ölümle sınırlıdır. Ölümün eşiğindeki yaşam, kayıp ve yaşamın anlamını arama, Ahmet Yesevi’nin yirminci yüzyılın varoluşçuluğundan çok önce gündeme getirdiği konulardır.
Anahtar Kelimeler: Ahmet Yesevi, Hikmetler, Varoluşsal Motifler, Yönelimsellik, Transandantal Deneyimler.