BAYAT BOYUNUN NEVŞEHİR’DEKİ UZANTILARI: AYHAN KÖYÜ MEZAR TAŞLARI EXTENSION OF THE BAYAT TRIBE IN NEVŞEHIR: AYHAN VILLAGE GRAVESTONES

Nevşehir’in Avanos ilçesine yerleşerek burada varlıklarını devam ettirmiş olan Oğuzların Bayat boyunun Şambayadı kabilesinin kurdukları Ayhan köyü ve köydeki bezemeli mezar taşları bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Köyün kuruluşu hakkında yazılı belgeler bulunmadığından yerleşimin tam olarak ne zaman başladığı bilinmemektedir. Anlatılara göre, köy 13. yüzyılda Ayhan Baba tarafından kurulmuştur. Ancak ne köyde ne de civarında bu döneme ait herhangi bir eser mevcuttur. Yapılan bu çalışmayla köyün mezar taşları ve üzerlerindeki yazıtlardan yola çıkılarak köyün tarihine dair elde edilen verilerin aktarılması amaçlanmıştır. Çalışmanın amaçlarından birisi de mezar taşlarındaki süslemelerin incelenerek bilim dünyasına tanıtılması ve diğer Türkmen boylarının kullandığı motiflerle aralarındaki benzerliğin ön plana çıkarılmasıdır. Bu kapsamda Ayhan köyündeki 31 adet süslemeli ve yazılı mezar taşı incelenmiş, mezarların ölçüsü alınmış, süslemeler ayrıca fotoğraflanmış ve gerekli görüldüğü durumlarda çizimleri yapılmıştır. Bezemeler arasında bir adet kuş figürüne rastlanırken çoğunlukla bitkisel ve geometrik motiflerin tercih edildiği görülmektedir. Değerlendirmeye alınan diğer bir unsur ise başlıklardır. Mezar taşlarındaki 18 başlığın 13’ü silindirik biçimli 5’i ise taşkın sarıklıdır. Kitabelerde aktarılan bilgiler yalnızca kişinin adı, soyadı ve ölüm yılıyla sınırlı kaldığından, başlıkların sosyal statüye göre değişip değişmediği tespit edilememiştir. Sonuç kısmında ise en erken tarihi kitabenin 1810 yılına ait olmasından yola çıkılarak köyün 17. yüzyılın sonlarına doğru kurulmuş olduğu öne sürülmüş ve bunun sebepleri üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Mezar taşı, Ayhan Köyü, Avanos, Şambayadı, Alevi.