AHİ TEŞKİLATININ STANDARDİZASYON ANLAYIŞININ İSLAM HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ AN EVALUATION OF STANDARDIZATION POLICY OF AKHISM IN THE MANNER OF ISLAMIC LAW

XIII. yüzyılda Anadolu’da gelişmeye başlayan ahilik, sosyal, kültürel ve siyasi alanlardaki faaliyetlerinin yanı sıra özellikle ticari sahada geliştirdikleri sistem ile ülkenin ekonomik kalkınması, piyasa istikrarı ve pazar güvenliğine katkı sunan bir teşkilattır. Geliştirdiği prensiplerle iktisadi ahlakı ticari faaliyetlerin temel düsturu haline getirmeyi başarmış, devlet, millet, fert, toplum, üretici ve tüketici arasında çatışmadan uzak uzlaşmacı bir yapının oluşmasını sağlamıştır. Ahi Teşkilatının iktisadi sahada sunduğu en önemli katkı hiç şüphesiz standardizasyondur. Çalışmada ahi teşkilatının iktisadi ahlakla yoğurarak geliştirdiği standardizasyon anlayışının iki temel öğesi olan kalite ve fiyat standartlarının fıkhi referansları değerlendirildi. Ahi teşkilatı ürünlerde belirli bir kalite standardının varlığını zorunlu kıldığı gibi ürünlerin piyasaya arz fiyatlarına da müdahalede bulunarak ürün fiyat standartları belirlemiştir. İslam hukukunda ise devlet, iktisadi ilişkilere ve piyasa sistemine doğrudan müdahale etmemekle birlikte piyasa işleyişinin hukuk sisteminin öngördüğü temel ilkelere göre gerçekleştirilmesi için denetleyici ve aksaklıkları giderici bir fonksiyon icra etmektedir. Bütün tedbirlere rağmen piyasa istikrarı bozulursa müdahaleye müsaade edilmiştir. Nitekim ilk dönemlerden itibaren ekonomik istikrarın bozulduğu hemen hemen her dönemde devletin piyasaya müdahale ettiği görülmektedir. Pazar güvenliğini ve piyasa istikrarını sağlamak için Hz. Peygamber bizzat denetimlerde bulunduğu gibi görevlendirdiği sahibü’s-suklar ile kontrol faaliyetlerini sürdürmüştür. Hz. Peygamber devrinde düzenli biçimde yapılan denetimler Hz. Ömer döneminde sistemli hale dönüştürülerek hisbe teşkilatının temelleri oluşturulmuştur. Bu nedenle Ahi Teşkilatının iktisat ilkelerinin önemli bir argümanı olan müdahaleci ekonomi anlayışının İslâm’ın ilk dönemlerinden itibaren takip edilen fiyat politikasıyla paralellik arz ettiği ifade edilebilir.
Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Ahilik, Standart, Fiyat, Kalite.