KUR’AN’IN KAVRAMLARA KATTIĞI MANA DERİNLİĞİ ÜZERİNE: ‘FETÂ’ ÖRNEĞİ ON THE DEPTH OF MEANING THAT THE QUR'ĀN ACRIBES TO TERMS: THE CASE OF FETĀ

Kur’an; kullandığı kavram ve getirdiği hükümlerde, indirildiği toplumun normlarını dikkate alarak bunlarüzerinden mesajlarını insanlığa ulaştırmıştır. Yirmi üç yıllık zaman dilimi içerisinde gelişen olaylaramüdahale ederek İslam’ın öngördüğü hayat anlayışı tedrici olarak yerleştirilmiştir. Kur’an, Arapça olarakindirilmiş ve hitap ettiği Arap toplumunun kavramlarını kullanmıştır. Ancak Kur’an’ın kullandığı Allah,Rab vs. kelimeleri başta olmak üzere bazı kavramlar, şirk toplumunun hayat tarzındaki karşılığını değil,dinin öngördüğü karşılığı zihinlere yerleştirmek üzere kullanılmıştır. Dolayısıyla bazı kavramlar, Kur’an’ınkullanmasıyla birlikte, değişim süreci geçirmiş ve zaman içerisinde de bu manalar kalıcı hale gelmiştir.Cahiliye dönemi Araplarında belli özellikleri haiz genç karakterini ifade eden fetâ kavramı da Kur’an’ınkullanmasıyla birlikte değişim geçirmiş, İslam öncesi döneme ait olumsuz özellikler bu kavramın dışındabırakılmıştır. Fetâ kavramının geçirdiği değişim ve sosyal hayata etkisi nedeniyle risalet sonrası dönemdefütüvvet adıyla kurumsal bir yapıya da bürünmüştür. Kısaca ifade edilecek olursa fetâ denildiğinde zihindeoluşan manalar ile verilmek istenen mesajlar açısından İslam öncesi ve sonrası arasında önemli farklarbulunmaktadır. İlave olarak Kur’an, bu kavramı, peygamberler gibi seçkin kimseler hakkında da kullanarak,kavrama yeni bir boyut kazandırmıştır. Çalışmamızda fetâ kavramı detaylı olarak incelenmiş, İslamöncesi ve Kur’an’daki kullanımları karşılaştırılmıştır. Kur’an’da geçen fetâ ifadelerinin ve bu ifadelerleanılan şahsiyetlerin ortaya koyduğu karakter özelliklerinden hareketle, kavramda meydan gelen değişimve genişlik tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Kur’an’da bu kavramın kullanımı Mekke dönemininikinci yarısı ve hicrete yakın zaman aralığında olduğu anlaşılmaktadır. Bu doğrultuda ilgili kavramınkullanılmasıyla, o günkü muhataplar üzerinden hangi mesajların verildiği üzerinde durulmuştur. En genelanlamıyla gençliği ifade etmesi sebebiyle, Kur’an ve gençlik ana teması doğrultusunda yapılan çalışmalardafetâ kavramına değinildiği gibi, fütüvvet konulu çalışmalarda da değinilmiştir. Çalışmamızda zaman zamanilgili araştırmalardan da istifade edilmiştir. Ancak bu makalede, fetâ ve türevlerinin manalarının tespitiyanında, Kur’an’daki kullanımlarından kastedilen manalar ile bağlamsal olarak indiği döneme mesajlarıortaya konulmaya gayret edilmiştir. Çalışmamızın, ilgili kavramın anlam içeriğinin ve Kur’an’ın bu kavramıkullanmak suretiyle verdiği mesajların daha iyi anlaşılmasına katkı sunmasını umuyoruz.Anahtar Kelimeler: Kur’an, Tefsir, Fetâ, Mekkî, Fütüvvet.