VELAYETNAMELERDE GEÇEN ŞEKİL DEĞİŞTİRME MOTİFİNİN FONKSİYONLARI FUNCTIONS OF TRANSFIGURATION MOTIF IN THE VELAYETNAMES

Tasavvufi fikir akımlarının 9. yüzyıldan itibaren İslam âleminde kabul görmesiyle birlikte sofilerin hayathikâyelerinin ve kerametlerinin nakledildiği menakıpnameler yazılmaya başlanmıştır. MenakıpnamelerinBektaşi geleneğine mensup veliler hakkında yazılanlarına ise “velayetname” denilmektedir. Velayetnamelermotif ve motif çeşitliliği bakımından zengin eserlerdir. “Şekil değiştirme” de bu motiflerden biridir. Şekildeğiştirme/don değiştirme, cezalandırma ve içinde bulunulan zor durumdan kurtulma işlevinin dışındavelayetnamelerde farklı fonksiyonlarıyla da karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada Bektaşi velayetnameleriolarak bilinen Hacı Bektaş-ı Veli, Hacım Sultan, Otman Baba, Koyun Baba, Şucaeddin Veli, Abdal Musa,Kaygusuz Abdal, Seyyid Ali Sultan, Demir Baba, Veli Baba, Pirî Baba, Dediği Sultan menakıpnameleri;Ahi Evran ve Şeyh Ebu’l Vefa menakıpnameleri incelenmiştir. Konumuzla ilgili tespit edilen şekildeğiştirme motifleri işlevsel olarak tasnif edilmiş ve diğer anlatı türlerindeki örnekleriyle mukayeseedilmiştir. Makalede, Bektaşi velayetnamelerinde tespit edilen şekil değiştirme/don değiştirme motifleri;cezalandırmaya yönelik şekil değiştirme, ödüllendirmeye yönelik şekil değiştirme, içinde bulunulan zordurumdan kurtulmaya yönelik şekil değiştirme, belirli bir isteği gerçekleştirmeye yönelik şekil değiştirme,ders vermeye yönelik şekil değiştirme, muhafaza etmeye yönelik şekil değiştirme, velayeti ispat etmeyeyönelik şekil değiştirme, iletişim kurmaya yönelik şekil değiştirme, rakibi alt etmeye yönelik şekildeğiştirme, kavga edenleri ayırmaya yönelik şekil değiştirme, mesafeleri kat etmek için şekil değiştirme,zorda kalanlara yardım etmek için şekil değiştirme, ermişin kendine haset edenleri ikaz etmek için şekildeğiştirmesi, aldatmaya yönelik şekil değiştirme, belirli bir görevi yerine getirmeye yönelik şekil değiştirmealt başlıklarına ayrılmış ve bu motifler işlevsel açıdan incelenmiştir. Bu çalışmada velayetnamelerde geçenşekil değiştirme motiflerinin cezalandırma ve içinde bulunulan zor durumdan kurtulma fonksiyonlarıylabirlikte bunlardan farklı fonksiyonları da ortaya konacaktır.Anahtar Kelimeler: Motif, Velayetname, Şekil Değiştirme, Don Değiştirme.