KASAP ESNAFINA DAİR FARSÇA YAZILAN ÜÇ FÜTÜVVETNÂME THREE FUTUWWATNĀMES WRITTEN IN PERSIAN ON THE BUTCHER'S CRAFTSMAN

Safeviler dönemiyle başlayan ve Cevânmerd olarak nitelenen fütüvvet ehlinin tarihine, pirlerine, edep veerkânına yer veren Farsça fütüvvetnâmeler arasında, kasaplara ait risâleler de mevcuttur. Bu türden eserlerinyazımı Selçuklular döneminde Büyük Horasan havzasında başlamıştır. Bu eserler aynı zamanda 13. yüzyılAnadolu Ahiliğinin de temel kaynakları sayılmıştır. Farsça fütüvvetnâmelerde kasaplık mesleği Hz. İbrahim’edayandırılmıştır. Mesleğin piri Hz. Ali sayılmış, mesleğin kahramanı olarak ise soyu yedi kuşakta Hz. Ali’yedayanan ve Muhammed Hânefiyye’nin (ö. 81) yakın adamlarından sayılan Reyli Cevânmerd-i Kassâb olarakkabul edilmiştir. Farsça kaleme alınan fütüvvetnâmeden tarihi sıraya göre ilki Ravzatü’ş-Şüheda adlı meşhureserin de sahibi olan Molla Hüseyin Vaiz Kâşifi Sebzevâri’ye (ö.1504) ait Fütüvvetnâme-i Sultani adlı eserdir.Bu eserin son bölümünde Fasl der Beyân-i Kabze-i Kârd, Sâtur, Kârdmâl ve Tir başlığıyla kasap esnafınınedeb ve erkânı yer almıştır. Makalede inceleyeceğimiz diğer risâle Fütüvvetnâme-i Kassâb adıyla İran MeclisKütüphânesi 8898 numaralı el yazma mecmuada bulunmaktadır. Molla Muhammed Bâgir Meclisi’ye (ö.1699)nisbet edilen bu fütüvvetnâme Safeviler dönemine aittir. Konuyla alakalı üçüncü ve son risâle ise Kaçarlardönemine ait olup Der Beyan-i Kar-i Kassâban ve Sellahân adıyla İran Sipahsalar Medresesi Kütüphânesi elyazmaları arasında yer almaktadır. Bu risâlenin müellifi meçhuldür. Kitabet kaydı ise1879 yılına aittir. Bu üçeserde kasaplıkla ilgili benzer konular ele alınmış, mesleğin temel prensipleri belirtilmiştir. Kasapların pirlerihakkında detaylı bilgi verilmiştir. Hz.İbrahim’in oğlu İsmail’i kurban ediş sırrı üzerinde durulmuş, mesleğinpirleri tanıtılmış, meslekle alakalı ayet ve hadisler zikredilmiştir. Bu metinlerde kasap esnafının edep ve erkânısıralanmış, kasaplığın ve kasapların ahlaki kuralları soru-cevap şeklinde dikte edilmiştir. Bu makale kasaplıkmesleğine dair Farsça fütüvvetnâmeler olup Anadolu’da Türkçe olarak yazılan kasap fütüvvetnâmeleri konusunuanlamada bizi bir adım ileriye götürecektir. Bu eserler ileriki araştırmalarla beraber aslında iki dildeki bu eserlerinbirbirinin devamı olduğunu, birlikte okunması ve bilinmesi gerektiğini gösterecektir.Anahtar Kelimeler: Kasaplık, Fütüvvetnâme, Ahilik Tarihi, Muhammed Bâgır Meclisi, Molla HüseyinKâşifi, Safeviler.