BEN-ÖTESİ PSİKOLOJİNİN İZİNDE YÛNUS EMRE’Yİ ANLAMA UNDERSTANDING YŪNUS EMRE IN THE CONTEXT OF TRANSPERSONAL PSYCHOLOGY

Türk kültürünün yetiştirdiği, yüzyıllara damgasını vuran bir şair-kahraman olarak Yûnus Emre’yi bütünüylekavramak amacıyla atılan her adım, insanı anlama yolunda bir çabadır. Çalışmanın amacı, Yûnus Emre’ninpsikolojik dinamiklerini ve deneyimlerini çözümlemek ve “özel” bir insan modelini ortaya koyabilmektir.Bu doğrultuda transpersonel (ben-ötesi) psikoloji ekolünün kurucusu kabul edilen Abraham Maslow’unteorileri bağlamında Yûnus Emre’nin şiirindeki doruk deneyimler ele alınmıştır. Maslow’un konu içinuygun bulunmasının nedeni kendisinin Batı’da gelişen “modern sağlık psikolojisi”nin kurucularındanbiri olmasıdır. Bununla ilişkili olarak Yûnus Emre gibi çağlara damgasını vuran bir mutasavvıf-şairideğerlendirirken, insan zaaflarını konu edinen değil; potansiyelini konu edinen bir psikoloji ekolününseçilmesi uygun görülmüştür. Çalışmada Maslow’un tanımladığı ruh hallerinin Yûnus Emre’nin tasavvufabağlı olarak yaşadığı “haller” ile büyük benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Bu bağlantılar iki ana başlıkaltında gruplandırılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde doruk ya da aşkın deneyimlere ulaşmak için gerekenmotivasyonlar ve Yûnus Emre şiirlerindeki karşılığı değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucundasevgi, acı, adanma, endişe gibi derin duyguların Yûnus Emre şiirinde amaca yönelik birer motivasyonaracına dönüştüğü görülür. Ardından doruk deneyimlerin belli başlı özelliklerinin Yûnus Emre şiirlerindekiyansımaları değerlendirilip bu aşkın deneyimlerin temel özelliklerinin birlik-bütünlük bilinci, özbiliş vehayranlık olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda farklı disiplinlerin birikiminden yararlanılarakYûnus Emre’nin şiirlerinin analizlerine yeni bir soluk getirilebileceği görülmüştür. İnsanın potansiyelinimerkeze alan bu disiplinin insanı en iyi anlatan şairlerden biri olan Yûnus Emre hakkında söyleyecekleriönemlidir. Bununla beraber Abraham Maslow’un, aşkın deneyimler ve meta-motivasyonlar konusunu elyordamıyla keşfetmesine karşın sistemli bir tanım ortaya koyamadığı; tasavvufun ise bu konuda çok dahaileri bir noktada olduğu da dikkat çekmiştir.Anahtar Kelimeler: Ben-ötesi Psikoloji, Yûnus Emre, Abraham Maslow, Doruk Deneyim.