Azerbaycan'da Baba Samit Tekkesi ve Safevî-Bektaşi İlişkileri Bağlamında Diğer Bektaşiler

İsmail Safevî önderliğinde Azerbaycan Safevî Devleti’nin kurulması ile sonuçlandı. Kurulan budevlet mezhep olarak Şiîliği seçti. Safevî tarikat yapısı Şiî itikadi ile yer değiştirmiş oldu. Devletinkurulmasında önemli rol üstlenmiş Alevi ve Bektaşi Türkman aşiretleri yeni kurulan KızılbaşDevleti’nin aslı unsurları oldular. Bu dönem kendisini Hacı Bektaş’ın oğlu adlandıran Baba Samitdervişleri irşad görevinin önderleri olarak Azerbaycan’ın bazı bölgelerinde tekkeler açtılar. DedeMuhammed adlı bir Bektaşi liderinin kendi dervişlerinden Dede Hasan’ı bir mektupla ve bazı küçükhediyelerle Tebriz’e Şah İsmail’in yanına gönmesi Safevî-Bektaşi ilişkilerinin derinleşmesine nedenoldu. Bu ise Anadolu Bektaşilerinin Safevî Devleti’ni kendi devletleri gibi görmeleriyle alakalıdır.Bektaşi tarikat üyelerinin Azerbaycan’ın önce Aran denilen bölgesinde, daha sonra da Şirvan’da tekkekurduklarını, hatta Nahçıvan Bektaşilerinin Bektaşi soyadlarını 16. yüzyıldan bu yana korumaktaolduklarını ve zaviye kurduklarını, halkı irşad ettiklerini, Safevîye’nin devlet kurmak ideolojisininyayıcıları, tebligatçıları olduğunu hem sözlü kaynaklardan hem de kısıtlı yazılı kaynaklardanöğreniyoruz. Sözlü ve yazılı kaynaklarda Şah İsmail Hatai zamanında hatta onun yakınlarından olanbazı Kızılbaşların Bektaşi olduğunu da öğrenmek mümkündür. Nitekim Şah İsmail Hatai’nin sarayhekimi ve tarihçisi olan Dosteli Türki’nin bir Bektaşi müridi olduğu muhtemelen mümkündür.Bu yazıda Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan (1453-1478) zamanında Alevi ve Bektaşi düşüncesininAzerbaycan’da yayılmasının Şeyh Cüneyd’in, Anadolu’dan getirdiği Kızılbaş zümreleri sayesindevuku bulduğu ve Baba Samit dervişlerinin Aran, Karabağ ve Şirvan’da faaliyet gösterdikleriaçıklanmıştır.Anahtar Kelimeler: Şiî İtikadı, Kızılbaşlık, Safevîler, Safevî-Bektaşi İlişkileri, Bektaşiler, BabaSamit Tekkesi.