Demir Baba Tekkesinin Statüsü Hakkında Bulgaristan Basınında Yapılan Tartışmalar: Ananie Yavaşov Ve Mehmet Celil Arasındaki Yazışmalar Üzerine Bazı Notlar
Main Article Content
Özet
Bu çalışma, Bulgaristan’da yayınlanan Mir, Zname, Rehber gazetelerinde Demir Baba Tekke, Türbe ve Köyü hakkında ileri sürülen görüşleri ve bu görüşler etrafındaki tartışmaları konu edinen yayınları ele almaktadır. Bu yayınlar, Mir, Zname’de Ananie Yavaşov ve Rehber’de de Mehmet Celil tarafından karşılıklı sürdürüldü. Yavaşov ve Celil, Demir Baba Tekke, Türbe ve Köyü hakkında kendi görüşlerini basın yoluyla paylaştı ve karşılıklı tartışma olurak bir süre devam etti. Bu çalışma bu kişi ve gazetelerde yapılan tartışmayı konu edindi. Çalışma, bu şahıs ve gazetelerde verilen bilgi ve ileri sürülen görüşlerle sınırlı tutuldu. Demir Baba Tekke, Türbe ve Köyünün statüsü hakkında yirminci yüzyılın başlarında yapılan tartışma etrafında gerçekleştiğinden araştırma yazılı kaynaklara başvurdu.
1928 yılında Bulgaristan’da çıkan Mir, Zname ile Rehber gazetelerinde karşılıklı yazışma niteliğinde olan bir kaç yazı yayınlandı ve bu yayın, ardından da tartışma başlattı. Bu gazetelerde yayınlanan yazılarda tartışma konusu, Demir Baba Tekkesi arazi ve yapı kadrosu içerisinde bulunan türbesi, Bulgar (Protobulgar) hükümdarı Han Omurtag’ın mı, yoksa Demir Baba’nın mezarı mı görüşü hakkındaydı. Ayrıca bu tartışmaya bağlı olarak sürdürülen tartışmanın ikinci başlığı ise tekkenin mülkiyeti hakkında gerçekleşti.
Gazetelere iki farklı görüş yansıdı ve her iki görüşün tarafı ellerinde bulunan delilleri bu yayınlarla birlikte sundu ve iddia ettikleri görüşlerini beyan etti. Tartışmayı da başlatan bu görüşlerden ilki, 1922 yılında kurulan Razgrad Arkeoloji Cemiyetinin başkanı da olan Ananie Yavaşov’un Mir ve Zname gazetelerinde yayınlandı. Yaşvaşov ileri sürdüğü görüş ve iddialarına delil ve gerekçe olarak Tırnova’da “Aziz Kırk Fedai” Kilisesi’nde bulunan Rumca bir kitabeye dayandırdı. Bu kitabeden yola çıkarak Demir Baba Tekkesi’ndeki türbenin aslında IX. yüzyılda Han Omurtag’ın mezarı olarak kurulduğu fakat sonraları bu mezarın Demir Baba adında “sahte” bir dervişin mezarına dönüştürüldüğü görüş ve ileri sürülen iddialara dayandı. İkinci görüş ise Mehmet Celil’in Rehber gazetesinde kaleme aldığı yazılarında ileri sürüldü. Mehmet Celil de Yavaşov’un Demir Baba Tekkesindeki türbenin Han Omurtag’ın mezarı olduğu iddiasının arkasında esasen tekke ve mülkiyetine el koymak maksadının yattığı görüşünün bulunduğunu ileri sürdü.
Sonuç olarak bu çalışmamızın dikkate değer bulduğumuz yanı, Demir Baba Tekke, türbe ve arazisi hakkında Razgrad Arkeoloji Cemiyeti Başkanı Ananie Yavaşov ile Başmüftülüğün sabık Vakıflar Müdürü Mehmet Celil’in görüşleri bir arada verildi. Bu tartışmalarda konu bütün açıklığıyla ortaya konulmaya çalışılırken bazı meselelerin daha belirgin hale gelip anlaşılmasını sağladı ve ortaya çıkan meseleler hakkında boşluk veya izahı zor hususlara yönelik yeni sorular da oluştu. Konu ve yapılan tartışma, güncelliğini korumakta ve Demir Baba Tekke, Türbe ve arazisi hakkında yapılan tartışmalarda tekkenin statüsü hakkındaki fikirlere yer verildi. Bunların yankıları bugün bile, yani yaklaşık olarak 100 yıl sonra, hissedilmekte olduğunu söyleyebiliriz.
Anahtar kelimeler: Han Omurtag, Demir Baba, Ananie Yavaşov, Mehmet Celil, Deliorman
1928 yılında Bulgaristan’da çıkan Mir, Zname ile Rehber gazetelerinde karşılıklı yazışma niteliğinde olan bir kaç yazı yayınlandı ve bu yayın, ardından da tartışma başlattı. Bu gazetelerde yayınlanan yazılarda tartışma konusu, Demir Baba Tekkesi arazi ve yapı kadrosu içerisinde bulunan türbesi, Bulgar (Protobulgar) hükümdarı Han Omurtag’ın mı, yoksa Demir Baba’nın mezarı mı görüşü hakkındaydı. Ayrıca bu tartışmaya bağlı olarak sürdürülen tartışmanın ikinci başlığı ise tekkenin mülkiyeti hakkında gerçekleşti.
Gazetelere iki farklı görüş yansıdı ve her iki görüşün tarafı ellerinde bulunan delilleri bu yayınlarla birlikte sundu ve iddia ettikleri görüşlerini beyan etti. Tartışmayı da başlatan bu görüşlerden ilki, 1922 yılında kurulan Razgrad Arkeoloji Cemiyetinin başkanı da olan Ananie Yavaşov’un Mir ve Zname gazetelerinde yayınlandı. Yaşvaşov ileri sürdüğü görüş ve iddialarına delil ve gerekçe olarak Tırnova’da “Aziz Kırk Fedai” Kilisesi’nde bulunan Rumca bir kitabeye dayandırdı. Bu kitabeden yola çıkarak Demir Baba Tekkesi’ndeki türbenin aslında IX. yüzyılda Han Omurtag’ın mezarı olarak kurulduğu fakat sonraları bu mezarın Demir Baba adında “sahte” bir dervişin mezarına dönüştürüldüğü görüş ve ileri sürülen iddialara dayandı. İkinci görüş ise Mehmet Celil’in Rehber gazetesinde kaleme aldığı yazılarında ileri sürüldü. Mehmet Celil de Yavaşov’un Demir Baba Tekkesindeki türbenin Han Omurtag’ın mezarı olduğu iddiasının arkasında esasen tekke ve mülkiyetine el koymak maksadının yattığı görüşünün bulunduğunu ileri sürdü.
Sonuç olarak bu çalışmamızın dikkate değer bulduğumuz yanı, Demir Baba Tekke, türbe ve arazisi hakkında Razgrad Arkeoloji Cemiyeti Başkanı Ananie Yavaşov ile Başmüftülüğün sabık Vakıflar Müdürü Mehmet Celil’in görüşleri bir arada verildi. Bu tartışmalarda konu bütün açıklığıyla ortaya konulmaya çalışılırken bazı meselelerin daha belirgin hale gelip anlaşılmasını sağladı ve ortaya çıkan meseleler hakkında boşluk veya izahı zor hususlara yönelik yeni sorular da oluştu. Konu ve yapılan tartışma, güncelliğini korumakta ve Demir Baba Tekke, Türbe ve arazisi hakkında yapılan tartışmalarda tekkenin statüsü hakkındaki fikirlere yer verildi. Bunların yankıları bugün bile, yani yaklaşık olarak 100 yıl sonra, hissedilmekte olduğunu söyleyebiliriz.
Anahtar kelimeler: Han Omurtag, Demir Baba, Ananie Yavaşov, Mehmet Celil, Deliorman