Eskişehir Kırsalında Bir Bektaşi Zaviyesi: Bahşayış Baba

Anadolu’nun Türk-İslamlaşması, Orta Asya ve İran kökenli tasavvuf akımları ile İslami gaza/alp felsefesine dayalı olarak “kolonizatör Türk dervişleri” diye tanımlanan gazi, abdal, ahi, dede, derviş gibi dini temele dayalı askerî-mesleki örgütlenmelerin Anadolu coğrafyasındaki faaliyetleriyle gerçekleşmiştir. Türklerin Anadolu’ya yerleşmelerine paralel olarak Anadolu’da pek çok zaviye inşa edilmiştir. Fetih ve iskân hareketleri için geçiş noktası olan Eskişehir ve çevresi, I. Alaeddin Keykubad (1220-1237) devrinden itibaren Anadolu’da mutasavvıfların etkin olduğu bir bölgedir. En eskisi Şeyh Şehabeddin Sühreverdi Zaviyesi olmak üzere burada pek çok tasavvuf yapısı inşa edilmiş; bazıları varlıklarını Cumhuriyet Dönemi’ne kadar koruyabilmiştir. Osmanlı Dönemi’nde bilhassa Bektaşiliğin yaygın olduğu Eskişehir’de, bugün ayakta olmamakla birlikte, arşiv kayıtları doğrultusunda varlığı tespit edilebilen yapılardan biri de Bahşayış Baba Zaviyesi’dir. Osmanlı Devleti’nin Şah İsmail’in Şii yayılmacı politikasına karşı, silsilesi Hz. Ali’ye dayanan tarikatları destekleme politikası sonucunda, Bektaşiler Eskişehir’de faaliyetlerini genişletme imkânı bulmuştur. Nitekim Bahşayış Baba Zaviyesi bu süreçte kurulmuş yapılardan biridir. XVI. yüzyılda bir Bektaşi zaviyesi olarak faaliyetlerine başlayan yapının idaresini, XVIII. yüzyıl ortalarından itibaren Halveti bir aile üstlenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Bektaşilerin Anadolu coğrafyasında biçimlendirdikleri öngörülen mekânsal örgütlenmeler bağlamında Eskişehir’deki Bahşayış Baba Zaviyesi’ni irdelemektir. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’ndeki kayıtlar ışığında bir Bektaşi yapısı olan Bahşayış Baba Zaviyesi’nin Kütahya’daki Halveti tekkesi olan Balıklı Tekkesi ile bağlantılı olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Bahşayış Baba, Balıklı, Bektaşilik, Halvetiye, Osmanlı Devleti, Eskişehir, zaviye.