Giresun’da Türk İskânına Bir Örnek: Zaviye

İskân kelimesi terim olarak aslı Arapça “sükûn” kelimesinden gelmekte ve sözlüklerde “sakin kılma, oturtma, ev sahibi etme, yerleştirme” manaları yanında, “yurtlandırma, yerleştirme, yurtlanma, yerleşme” şeklinde de geçmektedir. Bir başka ifade ile yerleşme boş alanların ekilip biçilmesi, verimliliğinin artırılmasıdır.İslam öncesi Türklerin yaylak ve kışlak hayatı sürdürdükleri bilinen bir gerçektir. Türk hükümdarlarından biri yaylaklarda öteki vadilerde, su kıyılarında olmak üzere iki merkezleri mevcuttu ve ikincisi evlerden kurulu iskân yerleri şeklinde idi. Anadolu topraklarına gelen Türklerin ilk yerleştikleri yerler incelendiğinde dikkat çekici bir biçimde benzer özellikli yerlere (dağ etekleri ve vadiler) konuşlandıkları görülmektedir. Doğu Karadeniz’de ve özelde Giresun’un uygun vadileri barınmaya uygun olmasından dolayı Türklerin bu bölgeyi tercih etmelerine neden olmuştur. Giresun, yaylak ve kışlak yaşam biçiminin en bariz şekilde yaşandığı bölgelerden biri olmuştur.Türk kolonizatör dervişleri, Karadeniz’in güneyini oluşturan Türkiye topraklarına vadileri kullanarak ulaşmış ve de yerleşmişlerdir. Bu dervişlerin bazıları zaviyeler oluşturmuşlardır. Güneyden kuzeye akan dereler Oğuz Türklerinin iç kesimlerden Karadeniz’e ulaşmalarına vesile olmuştur. Bu dereler kültür merkezleri olduğu gibi kültür taşıyıcılığı görevini de üstlenmişlerdir. Derviş ve dere olgusu bölgede yaşayanların ve yeni gelenlerin inanç sistemlerini de etkilemiştir. Türkleşme ile beraber Sünnileşme de bu zaviyeler vasıtası ile gerçekleşmiştir. Günümüzde geçmişe ait birçok mekanın yok edilmekte olduğu dikkate alınarak Giresun’un Türkleşme ve Sünni İslâm’ı benimsemesinde etkin olan zaviyelerin yerlerinin varlığının yazıya geçirilmesi amaçlanmıştır.Arazi taramaları, ana ve çağdaş kaynakların taranması usulünü kullandığımız bu çalışmada hedefimiz Doğu Karadeniz’de Türk iskânlarının gelişim süreçlerini kısaca irdelemektir.