Bir Bektaşi Şair Râşid Hakkında Bazı Tespitler ve Dîvânçesi

Bektâşî şairlerden biri olan Râşid Ali Efendi ile ilgili ilk bilgiyi Osmanlı Müellifleri vermektedir. Daha sonra farklı kaynaklarda Râşid’e yer verildiği görülmüştür. Şair, Râşid ve Kemter mahlaslarıyla şiirler yazmıştır. Birden çok mahlas kullanması ve bu mahlasların başka şairler tarafından da kullanılmış olması, şairin hayatı ve edebi kişiliği ile ilgili bilgi karışıklığına sebep olmuştur.Râşid’in tespit edilen tek eseri Dîvân’ıdır. Râşid Dîvân’ının oldukça hacimli olduğu iddia edilmiştir. Ancak iddia edilen bu Dîvân’a bu çalışma yapılırken maalesef ulaşılmamıştır. Eldeki tek Râşid Dîvânı nüshasında on altı gazel, yedi nefes, iki muhammes ve iki müseddes yer almaktadır. Bu haliyle eser, küçük bir dîvânçe niteliğindedir.Şiirlerinden Râşid’in Hz. Muhammed ve Hz. Ali’ye âşık biri olduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanında Ehl-i Beyt’e ve özellikle de Hz. Hüseyin’e şairin özel bir sevgisi vardır. Ayrıca Râşid’de bir taraftan başta Bektâşîlik olmak üzere Caferîlik, Haydarîlik ve Hurûfîliğin izlerine rastlamak mümkündür.Bu çalışmada Râşid Ali Efendi’nin hayatı, edebi kişiliği, Dîvânı’nın tenkitli metni ve eserin edebi açıdan incelenmesi amaçlanmıştır. Bunun için yazma eser kütüphane katalogları taranmış, eserin tek el yazma nüshasının olduğu tespit edilmiştir. Karşılaştırma, analiz, örnekleme ve açıklama yöntemleriyle nüshada yer alan manzum metinler incelenerek Râşid’in hayatı, eserleri, edebi kişiliği ve düşünceleri tespit edilmeye çalışılmıştır. AbstractRashid Ali Efendi is a Baktashi poet. The Ottoman Authors (Osmanlı Müellifleri) serves initial knowledge about him. Rashid is located in different works later on. He wrote his poems with the pseudonyms of Rashid and Kemter. However, these pseudonyms were used by other poets in their poems. Using multiple pseudonyms by other poets and other some reasons cause confusion about knowledge in relation to Rashid’s life and his literary personality.Rashid’s unique work is his Diwan. It has been claimed that Rashid has a big Diwan. Unfortunately, it could not be reached during writing of this paper. Rashid’s Diwan includes sixteen ghazals, seven nafases (Baktashi poem), two muxammases, and two musaddases. This work is like a small diwan (diwancha) with this nature.It is understood from Rashid's poems, he was a poet in love with Prophet Hazrat Muhammad and his friend Hazrat Ali. Beside this, he is a poet who have special love to Hazrat Hussain and Ahl al-Bayt. It is also possible to come across to the traces of the Jafferism, Haydarism, Baktashism and Hurufism in Rashid’s works.In this study it aims to understand the detection of Rashid Ali Efendi's Diwan as a text and its investigation in the literary. For this purposes, the catalog of manuscript libraries were searched and the copy of manuscript (Rashid’s Diwan) was obtained. It is examined the poems in this copy and the poems are claimed belongs to Rashid’s poetry in the other special works with the method of comparison, analysis, sampling and explanation.Keywords:  Hz. Muhammad, Hz. Ali, Baktashism, Rashid Ali Efendi, Kemter, diwan, literature.