Hacı Bektaş Veli’nin Velâyetnâme Adlı Eserinde Yer Alan Halk Kültürü Unsurlarına İşlevsel Bir Bakış

Velâyetnâmeler, mutasavvıfların veya din büyüklerinin olağanüstü hallerinin anlatıldığı eserlerdir. Genellikle menâkıbnâme adıyla bilinen ve Türk toplumunda oldukça rağbet gören bu eserler, ilgili kişinin büyüklüğünü kerametleri vasıtasıyla dile getirmektedir. Başta Anadolu sahası ve Balkanlar olmak üzere, menâkıbnâme örneği olarak yaygın olanlardan biri de Hacı Bektaş Velî’nin hayatı etrafında şekillenen “Velâyetnâme” adlı eserdir. Eserin tam olarak anlaşılması ve tasavvuf kültürünün kavranılması bu açıdan büyük önem taşımaktadır. Çalışmada, Velâyetnâme’de yer alan halk kültürü unsurları tespit edilmiş ve bu unsurların bağlamları dikkate alınarak hangi işlevlerde kullanılabileceği düşünülmüştür. Eserin bir halk edebiyatı ürünü olarak genel anlamda kültürü yaşatma ve gelecek kuşaklara aktarma işlevine sahip olduğu görülmüştür. Bunun yanında eserin içerisinde yer alan çeşitli kültür unsurlarının özel işlevlerde de kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunları “haber verme, ağırlama, kendini ispatlama, birleştirme, sağaltma, gizlenme, düşünceyi kabul etme, şükür, cezalandırma, bereket, helâl rızık kazanma, koruyuculuk ve inandırma” şeklinde sıralamak mümkündür. Bu işlevler eserde yer alan kültür değerleriyle birlikte Türk toplumunun temel kodlarına ışık tutmaktadır. Sonuçta Alevi-Bektaşi toplumunda yaygın olarak bilinen Velâyetnâme’nin teşekkül ettiği zaman ve mekândaki toplumsal dokuyu başarıyla yansıttığı, Anadolu’nun İslamlaşma sürecine de olumlu katkı sağladığı söylenebilir. Ayrıca Velâyetnâme’nin Türk halk kültürü açısındanzengin malzemelere sahip olduğu, bunların tesadüfi olarak eserde yer almadığı, çeşitli fonksiyonları icra ettiğini söylemek mümkündür. Bu açıdan Velâyetnâme, Türk kültürünün temeltaşlarından biri olarak değerlendirilmiştir.