Kâşifü’l-Esrâr’ın İzinde: Harputlu Hoca İshak’ın İzâhü’l-Esrâr Adlı Bilinmeyen Bir Risalesi

Osmanlı Devleti memuru Fehima Efendi’nin 1881 yılında vefatını müteakip terekesinde Hurûfîlik edebiyatına dair yüz cilt kadar kitap çıkmıştı. Bu kitaplar İslam akaidi açısından zararlı görülüp Meşihat Makamı tarafından bazı ulemaya incelettirilmiş ve sonrasında müsadere edilmiştir. Daha önce mevcudiyeti bilinmesine rağmen müellifi hakkında bilgi olmayan bir risalenin bu vesileyle yazıldığı anlaşılmaktadır. Harputlu Hoca İshak Efendi’ye ait olduğunutespit ettiğimiz bu risale hem Hurûfî doktrini hem de Bektâşîlik hakkında bazı eleştiri ve reddiyeleri içermektedir. Bu makalede çeşitli yazma nüshalarının bulunduğu bu eserin yazılış sebebi, içeriği ve müellifinin kimliği ortaya çıkarılmıştır. 19. yüzyılın son çeyreğinde yayın dünyasında başlayan Bektâşîlik tartışmaları açısından, bu risale muhalif tutumu ve ağır ithamlarıyla dikkat çekmektedir. İzâhü’l-Esrâr adındaki bu eser, Hoca İshak Efendi’nin daha önce kaleme aldığı ilk eseri olan Kâşifü’l-Esrâr’ın devamı mahiyetinde olup, Bektâşîlere yönelik otuza yakın soru içermektedir. Ayrıca, yazmanın sonunda ilmiye sınıfı ve Hâlidî tarikatı arasındaki ilişkiye dair önemli ayrıntılar mevcuttur.