Kul Himmet’in Şiirlerinde Alevî-Bektaşî İnanç Sisteminin Temellerine Dair Bazı Yansımalar

Bektaşî tarikatı XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da teşekkül etmeye başlayan edebiyatın imkânlarından yararlanarak kendine özgü bir edebiyat geleneği yaratmıştır. Bu edebiyat geleneğinin XIV. yüzyılda Kaygusuz Abdal ile kurulduğu ifade edilmektedir. Hayatı hakkındakaynaklarda çok sınırlı bilgi bulunan Kul Himmet’in XVI. yüzyılın ikinci yarısı ile XVII. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı tahmin edilmektedir. Alevî-Bektaşî edebiyat geleneğinin yedi ulu ozanından biri kabul edilen Kul Himmet, yaşadığı çağdan itibaren büyük bir şöhret kazanmıştır. Kul Himmet, kendisinin de içinde bulunduğu Alevî Bektaşî topluluğunu kimi zaman “Gürûh-ı nâci” kimi zaman da “Hüseynî” olarak nitelendirir. O, edepli olmanın, uluya hizmet küçüğe izzet göstermenin, kötülüğe iyilikle mukabele etmenin, hiç kimsenin kötülüğünü istememenin, incitmemenin, alçakgönüllü olmanın, küsmemenin, sabırlı olmanın, sır tutmanın bu topluluğun hasletleri olduğunu şiirlerinde vurgular. Onlar, bu özellikleriyle daha dünyadayken sıratı geçmişlerdir. Kul Himmet’e göre bu topluluktaayrılık-gayrılık yoktur; birlik ve dirlik vardır. Allah, Muhammet, Ali üçlemesinin sıklıkla tekrar edildiği şiirlerinde Hz. Ali sevgisi ön plandadır. Çeşitli isimlerle vasıflandırılan Hz. Ali, Kul Himmet’e göre daha kâinat yaratılmadan önce vardır ve onun adı ve sevgisi dahaelest bezminde bu gürûhun kalbine nakşedilmiştir. Alevî-Bektaşî inancında vahdet-i vücut anlayışının merkezinde yer alan Hz. Ali, yeryüzünde farklı suretlerde tecelli etmiştir. Bu hususların yanı sıra on iki imama bağlılık, tevella ve teberra inancı, muhabbet anlayışı ve musahip kardeşliği, ayin-i cem ve buna ait birtakım ritüeller kısacası Alevî-Bektaşî inanç sisteminin birtakım esasları şiirlerde işlenmiştir. Çalışmada Kul Himmet’in şiirlerinde geçen ve Alevî-Bektaşî felsefesinin temellerini oluşturan bu muhteva hususiyetleri örnek metinlerden hareketle açıklanmaya ve bu bağlamda Alevî-Bektaşî inancının şairin şiir dünyasını nasıl etkilediği gösterilmeye çalışılacaktır.