Dede Garkın Ocağı’nın Diyarbakır Kolu ve Diyarbakır Kolundan Alınan İki Yeni Belge Üzerine Tarihî ve Edebî Bir İnceleme

Kurucu pirinin 12. yüzyıl sonları ile 13. yüzyıl başlarında yaşadığı bilinen ve yazılı belgeler üzerinden takip edilebilen tarihi göz önünde bulundurulduğunda ilk yapılanan Alevi ocakları arasında yer alan Dede Garkın Ocağı hakkında yapılan araştırmalar, bu ocağa mensupdede ve talip topluluklarının en eski yerleşim yerlerinin Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğunu göstermektedir. Mardin ve Şanlıurfa illerinin yanı sıra, ocağın bugün hâlen etkin olduğu, mensuplarının yaşadığı ve talip topluluklarının yerleşik bulunduğu Diyarbakır ilinin Alevi ocaklarının, mürşit ocaklarının ve Dede Garkın Ocağı’nın tarihî süreç içerisinde yapılandığı ilk yerleşim yerlerinin başında geldiği bilinmektedir. Bu makalede, Dede Garkın Ocağı’nın Diyarbakır koluna mensup dede ailelerinin şahsi arşivlerinden alınan iki belgenin (bir şecerenâme ve bir hilafet icâzetnâmesi) incelenmesiyle elde edilen verilerin yanı sıra, tapu tahrir kayıtları ile saha çalışmalarımızda gerçekleştirdiğimiz mülakatlardan edindiğimiz bilgilerin ışığında, ocağın yöredeki tarihi, ritüelik açıdan dede-dede ve dede-talip ilişkisi bağlamında etkinlik ve yetkinlik alanı ve günümüzdeki durumuna ışık tutulmaya çalışılmıştır. Ayrıcaocağın Diyarbakır koluna mensup dedelerin şahsi arşivlerinden alınan her iki belge ile ilgili ayrıntılı bir edebî analize yer verilmiştir.