Tunceli/Dersim’in Osmanlı Hâkimiyetine Girişi ve Osmanlı’nın Xvı. Asırdan İtibaren Sınırları İçindeki Kızılbaşlara Karşı Tutumu ve Bunun Dersim’e Etkisi

Bu çalışma, Dersim bölgesinin Osmanlı hâkimiyetine girişini, bölgenin Osmanlı idari sistemindeki yerini ve Anadolu’da Safevi yanlısı oldukları için Kızılbaş olarak adlandırılan Türkmen aşiretlerinin durumlarını, kaynaklar ışığında belirli bir ölçüde araştırıp sorgulamayı amaçlamaktadır. Dersim, Çaldıran Savaşı’ndan sonra Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Diyarbekir Eyâleti kurulduktan sonra da, bugünkü Tunceli ilinin tamamını ve Erzincan ile Malatya’nın bir kısmını içine alan Çemişgezek Sancağı buraya bağlanmıştır. Sultan Selim, Çemişgezek Sancağı’nı Pir Hüseyin Bey’e tevcih etmiştir. Onun ölümüyle de sancak oğulları arasında paylaştırılmıştır. Çemişgezek Beyleri’nin kimler olduğu arşiv belgelerinden ve Bitlis Beyi Şerafeddin Han’ın Şerefnâme isimli eserinden öğrenilmektedir. Sultan Selim Dönemi’nde, bugün dahi sonuçları üzerinde uzlaşılamayan bir olay meydana gelmiştir. Bu da, öldürülen Kızılbaş Türkmenleri’nin sayısı ile ilgilidir. Bu konu hakkında, o dönemde yaşamış tarihçiler arasında, bilgi veren tek kişi ise İdris-i Bitlisi’dir. İdris-i Bitlisi’ye göre, Sultan Selim,Safeviler üzerine yürümeden önce, Anadolu’da Şah İsmail’e meyleden ve Kızılbaş olarak adlandırılan Türkmenlerin yediden yetmişe öldürülmesini emretmiştir. Yapıtında kırk bindenfazla kişinin öldürülmüş olduğunu söyleyen İdris-i Bitlisi, bu kadar çok kişinin ölümünden padişahı sorumlu tutmamaktadır. Ona göre padişah, mazluma dokunulmamasını, yazıcılara ise dikkatli olmalarını buyurmuştur. Ancak mübaşir mala tamah ederek kan dökmüş ve yaşla kuru birbirine karışmıştır. Bu olay sonrasında bazı aşiretler, içinde Dersim’in de olduğu dağlık bölgelere çekilmiş ve böylece Dersim’deki Türkmen nüfusu da artmıştır.