Orta Asya’da Şiilik: Horasan, Maveraünnehir ve Bedahşan’a İsmaîlîliğin Girişi ve Gelişimi

Bu çalışmanın amacı, günümüzde Orta Asya olarak adlandırılan, geçmişte yer yer Horasan,Transoxiana, Maveraünnehir, Türkistan, Toharistan, Bedahşan gibi adlarla anılan bölgelerdegenelde Şiiliğin özelde İsmaîlîliğin tarihsel gelişimini analiz etmektir. Şiiliğin öğretiselgelişimi üzerinde değil, bölgedeki tarihsel gelişimi üzerinde durulmuştur. Bu yapılırken deçalışmamızın konusu olan bölgeler ele alınmıştır. Şiiliğin Arap yarımadası, Irak ve güneybatı İran bölgelerindeki gelişimi bahis konusu yapılmamıştır. Horasan ve Maveraünnehir’deIX. yüzyılın ilk yarısında yayılmaya başlayan İsmaîlîliğin bugünkü temsilcileri olan Bedahşanİsmaîlîleri ve onların geleneğindeki Nasır-ı Hüsrev ve Ahmed-i Yesevi’nin rolü üzerindedurulmuştur. Bu çalışma hazırlanırken Tarih-i Taberi, Siyasetname, el-Kamil fi’t-Tarih, Kitabel-Fihrist, Tarih-i Buhara gibi, aslında yazıldıkları dönemin bizzat tanıkları olmayan ve de sarayçevrelerine yakın yazarlar tarafından yazılması sebebiyle kısmen taraflı olabilen dönemingenel kaynaklarının yanısıra; Ivanow, Stern, Lewis, Madelung, Daftary gibi bu alanın öndegelen uzmanlarının araştırma eserleri ve makalelerinden yararlanılmıştır. Bunlara ek olarak,özellikle Bedahşan bölgesi ile ilgili kısım ise, sahada yaptığımız gözlem ve şifahen topladığımızmetinlere dayandırılmıştır.Anahtar Kelimeler: İsmaîlîlik, Orta Asya, Nasır-ı Hüsrev, Ahmed-i Yesevi.