Hamza Baba Köyü’nün Xıx. Yüzyılın Ortalarındaki Sosyal ve Ekonomik Yapısı (2444 Numaralı Temettüat Defteri’ne Göre)

Hamza Baba bugün İzmir’in Kemalpaşa ilçesine bağlı, bir Alevi-Bektaşi köyüdür. Köy, adını buraya bir zaviye kurarak şenlendiren kişiden almaktadır. Sözlü anlatımlarda zaviyeninkuruluşu XIV-XV. yüzyıllara kadar götürülmektedir. Oysa tarihi kayıtlar Hamza Baba ve zaviyesinden 1521-1522 yıllarında söz eder. Hamza Baba’nın türbesi de aynı adı taşıyanköydedir. Ancak zaviyesi günümüze kadar ulaşmamıştır. Zaviye ve çevresindeki yerleşimin köy olarak kaydına ise ancak 1840’larda tesadüf edilmektedir. Bu çalışmada, köyün 1845 yılında gerçekleştirilen temettüat yazımında oluşturulan defteri incelenmiştir. Defterdeki bilgiler tablolaştırılarak ve anlamlı bilgiler haline getirilerek, köyün sosyal ve ekonomikyapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu tarihlerde 10 haneli olan köyün, yaklaşık nüfusu 36’dır. Gelir kaynaklarını ziraat ve hizmet oluşturmaktadır. Hane reislerinin meslekleri ziraaterbabı ve ırgat olarak belirtilmektedir. Köyün sınırlı olan tarım arazisinde susam, buğday, arpa, pamuk kozası, darı, üzüm, badem ve zeytin üretilmektedir. Ekonomik yapısının zayıfolduğu anlaşılmaktadır. Köyün zirai üretiminin, tüketim ihtiyaçlarını karşılamaya yeterli olmadığı söylenebilir. Köyde zaviye veya tekkenin varlığına işaret eden tek bilgi, hane reislerinden birinin ‘tekkenişin olduğu’nun belirtilmesidir.