Bektaşi Tekkelerinin Gelirlerine Dair Gözlemler

Hacı Bektaş Veli vakfı, Tanzimat dönemi öncesinde olduğu gibi sonrasında da Osmanlı devleti tarafından ayrıcalıklar tanınarak desteklenmiş sekiz büyük vakıftan birisidir. 15. yüzyıl sonlarından itibaren vakfa bağlı gelir kaynakları sürekli olarak artış göstermiştir. Ancak zamanla merkez tekkenin gelirleri azalmış ve devlet tarafından verilen tahsisatın ödenmemesi veya geciktirilmesinden dolayı dergâha gelen misafirlerin ihtiyaçları karşılanamamış bu nedenle de dergâh yöneticileri Osmanlı yöneticilerinden yardım talep etmiştir. Merkez tekkenin belli başlı gelir kaynakları vakıflar, sadaka, adak ve hediyeler; devlet tarafından yapılan mutat olan ve olmayan yardımlar, devletten izin alınarak her yıl dergâh adına 5–10 kişinin muhtelif vilayetlerden topladığı yardımlar gibi kalemlerden oluşmaktadır. Bunların yanında Hacı Bektaş Veli vakfına ait arazilere vergi muafiyeti tanınması, dergâha odun vb. malzeme yardımı yapan yerleşim birimlerinin devlet tarafından muhtelif vergilerden muaf tutulması gibi tutumlar, tekkenin uzun zaman ayakta kalmasını sağlamıştır. Merkez tekkeye devlet tarafından yapılan mutat sübvansiyonlar arasında, “taamiye” adı altında yapılan ödemeler ve merkez tekke şeyhine her yıl “hırka bedeli” olarak ödenen paralar göze çarpmaktadır. Merkeze bağlı olarak Anadolu, Balkanlar ve Afrika’nın muhtelif yerlerinde kurulan tekkelerin de muhtelif gelir kaynakları bulunmaktadır. Bu çerçevede devlet tarafından, genelde, bu tekkelere yakın alanlarda bulunan mukataalardan -Filibe, Şumnu, İnöz, Ahyolu, Gümülcüne ve Erzurum mukataaları gibi- sübvansiyonlar yapılmıştır. Bunun dışında panayırlardan elde edilen harçlar, tekkelere yapılan mutat olmayan bağışlar, dergâh mensuplarının dergâh adınayaptıkları ticari ve tarımsal faaliyetler de tekkelerin önemli gelir kalemleri arasında gözükmektedir.