Alevi-Bektaşi Türkmen Geleneğinde Sosyal Dayanışma ve Kardeşlik Kurumu Olarak “Musahiplik”

Özet Alevi-Bektaşi geleneğinin önemli kurumlarından biri musahipliktir. Bu uygulamanın kökeni Kırklar Cemine, Medine kardeşlik anlaşmasına (muahede) ya da Gadir Hum hadisesine dayandırılmakla birlikte özünü Hz. Peygamber ile Hz. Ali arasında gerçekleştirilen kardeşlik meydana getirmektedir. İki talibin yolun kurallarına uyacaklarına dair söz vermeleri ve bunu hayatlarının sonuna kadar uygulamaları şeklinde kabul edilen musahipliğin dinî, iktisadî, sosyal ve ahlakî olmak üzere kendine özgü kuralları vardır. Bu çerçevede musahip olacak iki talibin, birbirlerini çok iyi tanımaları, aynı toplumda  yaşamaları, aynı dili konuşmaları, toplumsal statü açısından denk ve birbirlerine karşı yardımsever olmaları, aralarında kan bağının bulunmaması, çocukları arasında evliliğin yasak kabul edilmesi gibi pek çok kural söz konusudur. Kökeninde Hz. Peygamber ile Hz. Ali arasında gerçekleştirilen kardeşliğin olduğu musahiplik, Türkmenlerin kendi hayat şartlarına göre formüle ettikleri bir uygu- lama olarak görülebilir. Çeşitli Alevi topluluklarında  yapılan alan araştırmaları musahiplik uygulamalarının gelenek açısından büyük bir ehemmiyete sahip olduğunu ve bu kurumun tarihî süreçte çok etkili bir şekilde kullanılmış olduğunu göstermektedir. Böyle olmasına rağmen günümüzde unutulmaya yüz tutmuş bu kurumun, modern hayatın şartlarına göre gözden geçirilip yeniden canlandırılması yaşadığımız topluma ayrı bir güç katacaktır. Bu çalışmada musahiplik geleneğinin kökenine, gelenek açısından önemine, temel özelliklerine, sosyal, ekonomik, dinî ve ahlakî yönlerine, zaman içinde ortaya çıkan aksamalara ve son olarak modern dönemde musahipliğin imkânı hususlarına yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler:  Musahiplik, Alevilik-Bektaşilik, Alevi-Bektaşi Türkmenlerde kardeşlik kurumu, sosyal dayanışma  INSTITUTION OF SOCIAL SOLIDARITY AND FELLOWSHIP IN THE ALEVI-BEKTASHI TURKMEN TRADITION: “MUSAHIPLIK” Abstract One of the most important institutions of Alevi-Bektashi tradition is Musahiplik. The origin of this practise is based on Kırklar Cemi and Medina brotherhood agreement (muahede) or Gadir Hum event. However, the essence of the musahiplik is brotherhood that is held between The Prophet and Ali. Musahiplik,  accepted  as a practice in which two people both assure to obey the rules of their path and keep their words forever, has its peculiar rules in religious, economic, social and moral terms. In this context, there are many rules in musa- hiplik, for example, they recognize each other very well, live in the same community, speak the same language, they are equal in terms of social status and helpful to each other and the marriage is prohibited among the their children and so on. Musahiplik, having its root in the fellowship of the Prophet Mohammed and Ali, may be seen as a practice that Turkmens have formulated depending on their own living conditions. Research that has been done as field- work in some Alevi society, suggests that Musahiplik applications have great importance in terms of tradition and this institution is used very effectively during historical period. Never- theless, musahiplik losing its popularity recently should be reformulated and revived in the light of current living conditions, which, indeed, will add power to the society we live in. In this study, we have outlined the following points: the origin of the tradition of musahiplik, its importance  in terms of tradition, its main features; social, economic, religious, and moral dimensions, the disruptions which emerge in the process and finally the possibility of the musahiplik in the modern era. Keywords:  Musahiplik, Alevism-Bektashism, the institution of fellowship in the Alevi- Bektashi Turkmens, social solidarity