Bulgaristan Bektaşi Tekkelerinden Bir Örnek: Vranikon Hafız Baba Tekkesi

ÖzetMakalede, Kuzeydoğu Bulgaristan’daki bugün Vranikon ismini taşıyan Karaohadlar köyü yakınlarında bulunan Hafız Baba Bektaşî Tekkesi’nin tarihinin önemli bir dönemini açıklayan XVIII. yüzyılın sonlarına ve XIX. yüzyılın başlarına ait Osmanlıca belgeleri tanıtılmaktadır. Hafız Baba Tekkesi, Alevilerin Orta ve Doğu Anadolu’dan Kuzeydoğu Bulgaristan’a, özellikle Gerilova bölgesine sürgün edildiği XVI. yüzyılda Bektaşî bir tekke olarak kurulmuş olduğu büyük bir olasılıkla kabul edilebilir. XVIII. yüzyılın sonralarına ve XIX. yüzyılın başlarına doğru harap durumunda bulunan tekke, postnişini olan Lülüzade Seyyid el-Hac Melek Mustafa Baba adında olan bir kişi tarafından ihya edilmiştir. Tekke ile ilgili 1792, 1802, 1804, 1806, 1807, 1808 ve 1810 tarihli değişik tipinden olan arşiv kaynakları (vakfiye, ferman, buyuruldu, telhis, ‘arz, berat, hüccet), tekkenin içinde birer cami, medrese ve havuz ihya edilmesi için bölgede bulunan mukataa kaynaklarından 3,505 guruş ve bunun dışında tekkede kalan derviş ve etrafta yaşayan bölge halkına (ahali-i kaza) İslam dini (‘akaid-i İslâmiyye) konusunda ders vermek şartıyla burada tayin olunan müderrise yine mukataa kaynaklarından maaş verilmiş olduğunu açıklamaktadırlar. Makale, 1787-1791 ile 1806-1812 Osmanlı-Rus savaşları arasındaki dönemde söz konusu harplerin en şiddetli meydan savaşlarına şahit olan Kuzeydoğu Bulgaristan’da muhtemelen XVI. yüzyılda tesis edilen ve zamanla harap haline gelen tekkenin Lülüzade Seyyid el-Hac Melek Mustafa Baba adında bir dervişin girişimi ile yeniden canladırılmasının önemini vurgulamaktadır. Tarikatlar, Osmanlı askerine ve yerel Müslüman halkına moral vermekte görevliydiler. Hafız Baba Tekkesi de aynı görevi yerine getirip tekkede kalan fukaranın ve yerel halkın dinî bilgilerinin artmakta yoğunlaşmıştır.Anahtar Kelimeler: Bulgaristan, Bektaşî tarikatı, tekke.