16. Yüzyıl Öncesinde Dimetoka, Kızıldeli ve Balabanlılar

Dimetoka; Bizans, Osmanlı ve Alevi-Bektaşi tarihi açısından önemli mekânlardan biridir. Bunun yanı sıra Kızıl Deli ile özdeşleşmiş bir yer adıdır. Günümüzde Erzincan-Tunceli- Erzurum-Malatya sınırları içinde yaşayan Balaban Aşireti açısından da önem arz eden bir yerdir. Balabanlıların sözlü tarih geleneği içinde en başta vurgulanan bu yer, Balabanlıların Anadolu’ya göçmeden önce yaşadıkları mekân adı olarak zikredilmektedir. Balabanlılardan başka Dimetoka’dan geldiğini söyleyen bir başka topluluk bulunmamaktadır. Bu saptama Balabanlıları ilginç ve farklı kılmaktadır. Yaklaşık 4 yıl önce derlediğimiz bir sözlü tarih bilgisi bize, Balaban-Dimetoka bağlamını daha derinlemesine irdelemeye sürükleyen bir yapı sunmaktaydı. Balaban Aşireti’nin merkez köyü olan Pınarlıkaya’da (Hınzoru) büyüyen 1917 doğumlu Kahraman Özgül, günümüzde Kureyş Ocağı talibi olan Balabanlıların, geçmişte Kızıl Deli talibi olduğu bilgisini aktarmaktadır. Malatya’daki ve Dimetoka’daki Kızıl Deli kültlerinde mevcudiyetinden bahsedilen iki farklı ocak ve iki farklı tekke olgularından hareketle Kızıl Deli’nin tarihsel şahsiyet olarak saptanması noktasında önemli ve dikkat çekici sonuçlar elde edilmiştir. Yine bu bağlamda Balabanlıların tarihine ışık tutabilecek bazı bulgular elde edilmiştir. Genel görüşün aksine Seyyid Ali ile Kızıl Deli’nin farklı şahsiyetler olabileceğine yönelik değerlendirmelere ulaşılmıştır. Son olarak 16. yüzyıl öncesi tüm Dimetoka köyleri irdelenmiş ve liste hâlinde sunulmuştur.  Anahtar Kelimeler: Dimetoka, Malatya, Tenci, İriağaç, Aydın, Birgi, Alaşehir, Konya, Karaisalı, Kızıl Deli, Seyyid Ali Sultan, Ali Seydi, Balaban, Balabanlı, Balabanlar, Savcı Bey, Savcıoğlu, Fetret Devri, Peçenek, Kuman, Kıpçak, Pavlos, Bogomil.