KIRGIZİSTAN’DA DİNÎ BAYRAMLARIN FOLKLORİK BOYUTU: BAYRAM RİTÜELLERİ

İslamiyet, Kırgızların hayatında tarihten günümüze yönlendirici bir yere sahip olmuştur. Kırgızlar, İslam dinini bütün boyutlarıyla yaşayan ve kendine özgü yorum ve uygulamalara sahip olan bir toplumdur. Kırgız toplumu Hanefî-Maturidî-Yesevî geleneği benimseyen coğrafyanın ve Türk topluluklarının önemli bir parçasıdır. Günümüz Kırgız toplumunda dinî bayramlarda uygulanan ritüeller, okunan dualar, kutlama ifadeleri, misafir ağırlama ve ikram biçimleri İslam dini ile bütünleşmiş Kırgız değerlerinin, Kırgız halkının dini yorumlama biçiminin önemli tezahürleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kırgızların dinî yaşamında önemli bir yere sahip olan Ramazan ve Kurban bayramları hem dinî bir ibadet hem de kardeşlik, birlik ve dayanışma günleridir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de bayramlar büyük bir coşku ve duygu yüklü olarak kutlanmaktadır. Bu çalışmada da dinî bayramların günümüz Kırgız toplumunun hayatında ne şekilde yer aldığı, Kırgızların bu bayramlara yaklaşımı, uygulanan ritüeller, yapılan dualar ve kutlama sözleri, dilek ve temenniler üzerinde durulmuştur. Elde edilen bulgulardan hareketle dinî bayramların günümüz Kırgız toplumundaki yeri, önemi, etkileri ve özellikle Anadolu’da yaşanan dinî bayramlarla ilişkisi anlamaya çalışılmıştır. Çalışma, günümüz Kırgız toplumunun dinî hayatının folklorik boyutunun anlaşılmasına yönelik veriler ortaya koymaktadır. Çalışmada Orta Asya/Türkistan’da yaşayan Türk toplulukları ile Anadolu’da yaşayan Türkler arasındaki dinî ve kültürel ilişkinin tarihsel ve güncel yönünün daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Hanefî-Maturidî-Yesevî din anlayışının günümüz Kırgız toplumundaki yansımalarını görebilmek de bu çalışmanın hedefleri arasındadır. Bu çalışma Kırgızların tarihi, kültürü, dinî inanışları, Kırgız dili ve edebiyatı üzerine yapılan çalışmaların yanı sıra din adamları ve toplumun önde gelen kimseleriyle yapılan görüşmeler ve bu çalışmayı yürüten akademisyenlerin gözlem ve deneyimlerine dayanılarak hazırlanmıştır. Çalışma neticesinde Kırgızların bayramı anlama ve yaşama biçiminin hem İslam dini tarafından arzu edilen hem de kültürlerini yaşatacak şekilde; bayramlar için önceden hazırlık yapılması, bayram günlerinde temiz ve güzel elbiselerin giyilmesi, abdest alınması, kişisel temizliğin yapılması, güzel kokular sürülmesi, insanlara karşı güler yüzlü ve hoşgörülü olunması, ikramlarda bulunulması ve çokça sadaka verilmesi gibi hususları içerdiği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kırgızlar, İslam, Dinî Bayramlar, Bayramlaşma, Dua