DERGÂHTAN CEPHEYE: BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA BEKTAŞİ MÜCAHİDİN ALAYI

İttihat ve Terakki Cemiyeti, Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda gönüllü birliklerin gösterdiği başarılardan elde ettiği deneyimle, Birinci Dünya Savaşı’nda benzer bir strateji izlemeyi amaçlamıştır. Bu stratejinin temelinde, gönüllü birliklerin cephe hattında istihbarat faaliyetleri, gerilla taktikleri ve lojistik destek gibi alanlarda düzenli orduyu takviye etmesi ve yerel direnç hareketlerini güçlendirmesi hedeflenmiştir. Bu doğrultuda, imparatorluk içerisinde oldukça etkin olan Bektaşi ve Mevlevi tarikatı gibi iki etkili dini grubun Birinci Dünya Savaşı’nda farklı cephelere askeri birlikler olarak sevk edilmesi, bu stratejinin kapsamlı uygulamasını göstermektedir. İttihat ve Terakki Cemiyeti ile yakın ilişki içerisinde bulunan Bektaşi tarikatının alay ölçeğinde bir askeri birlik oluşturma girişimi, Osmanlı Devleti’nin dini grupları askeri amaçlarla kullanma politikasının dikkat çekici bir örneğini oluşturmaktadır. Bektaşi Alayı’nın teşkil hazırlıkları 1915 yılı mayıs ayında Sivas’ta başlatılmıştır. Cemaleddin Çelebi’nin tayin ettiği temsilciler vasıtasıyla bölgedeki Alevi topluluklarından gönüllü katılımcılar toplanmaya çalışılmıştır. Bektaşi Alayı’nın kurulması, özellikle Dersim bölgesi ve çevresindeki Kızılbaş Alevilerin Cihad-ı Ekber gibi dini söylemlerle seferber edilememesi karşısında geliştirilen alternatif bir yaklaşımın sonucuydu. Bununla birlikte, Bektaşi Alayı’nın Kafkas Cephesi’ndeki Rus ilerleyişini tek başına durdurma kapasitesi bulunmamaktaydı. Erzurum’un 16 Şubat 1916 tarihinde Rus işgaline maruz kalması ve Osmanlı kuvvetlerinin geri çekilmesi neticesinde, Cemaleddin Çelebi Efendi de maiyetiyle beraber Erzincan’a dönmek zorunda kalmıştır. Bu çalışma, Hacı Bektaşi Veli Dergâhı postnişini Cemaleddin Çelebi Efendi komutasında faaliyet gösteren Bektaşi Alayı’nın kuruluşu, cephe faaliyetleri ve sona ermesini ele almaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bektaşi, Kafkas Cephesi, Alevi, Erzurum, Cemaleddin Çelebi