AHMET YURT DEDE’NİN ŞİİRLERİNDE ELEŞTİRİNİN TOPLUMSAL BOYUTU

Duygu ve düşüncelerin kelimelere farklı anlamlar kazandırılarak ifade edildiği şiir sanatı, neredeyse insanlığın doğduğu zamanlardan günümüze kadar icra edilmiştir. Bu sanatı icra eden toplumların diline ve kültürüne dair bütün özellikleri o toplumların şiirlerinde görmek mümkündür. Türk kültür tarihinde de bu sanatı icra eden farklı nitelikte kutsal özelliklere sahip şahsiyetler var olmuş, bu şahsiyetlere ozan adı verilmiştir. Ozanlar, şiirlerini bugünkü sazın en ilkel hâli olan kopuzu çalarak icra etmişlerdir. Onların şiirleri sözlü gelenek içinde yayılmış, yaşadıkları dönemin toplumsal ve kültürel özellikleri de bu vesileyle sonraki dönemlere aktarılmıştır. Halk şiirinin icracıları olarak bilinen ozanlar arasında Alevi-Bektaşi inancına mensup kişiler çoğunlukla aşkı ve muhabbeti, Hak-Muhammed-Ali üçlüsünü ve insan sevgisini ön planda tutmuştur. Alevi-Bektaşi edebiyatı içerisinde değerlendirilebilecek bu ozanlar ayrıca bireylerin ve toplumun aksayan yönlerini vurgulayan taşlama türündeki şiirlerinde kaba sofuyu, yobazı, cehaleti tercih eden kişileri çoğunlukla mizahi bir dille eleştirmişlerdir. Tunceli’nin Hozat ilçesinde yaşamış ve Alevi-Bektaşi inancının dinî önderlerinden halk ozanı Ahmet Yurt Dede de taşlama türünde şiirler yazmış halk ozanıdır. O, taşlama konulu şiirlerinde İslami ve ahlaki değerlerin bozulmasını, eğitimsizliği, cehaleti, doyumsuzluğu, ikiyüzlülüğü, adaletsizliği ve toplumun diğer aksak yönlerini eleştirmiştir. Çalışmada, Sarı Saltık soyuna mensup beş yüz kadar şiir yazmış Ahmet Yurt Dede’nin hayatı, dedeliği ve edebî yönü ile taşlama konulu şiirleri bir sınıflandırmaya tabi tutularak değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Halk Şiiri, Ozan, Ahmet Yurt Dede, Alevi-Bektaşi Şiiri, Eleştiri, Taşlama.