Places of Thinking and Self Evaluation: Anatolian Çilehanes

Mimari mekânların var olma fikirlerinin temelinde bir işlevi veya mekânın kullanıcısının ihtiyaç ve isteklerini karşılayabilme yatmaktadır. Bu işlevler ontolojik olarak temel ihtiyaçlardan ortaya çıkmış ve çeşitlenmiştir. Düşünme işlevi ise bu temel ihtiyaçlar içerisinde değerlendirilmemektir. Mimarlık ve mekân tasarımı içerisinde düşünmeye ayrılmış mekân olarak özelleşmiş bir çalışma alanı bulunmamasına rağmen düşünme mekânlarının geçmişteki varlıklarının incelenmesi ve temel özelliklerinin belirlenmesi çalışmanın temel amacıdır. Bu bağlamda çalışma, ilk olarak düşünme ya da bir mekân içinde düşüneme ve özelleşmiş mekânlarda düşünmenin kavramsal analizini yapmıştır. İkinci bölümde, Doğu medeniyetindeki düşünce işlevi temelli mekânlar ve yapılar belirlenerek, benzer kültürlerdeki yansımalarına odaklanılmıştır. Bu incelemenin ardından Anadolu'da görülen çeşitli inanç sistemleri içerisinde düşünme için kullanılan özel yapılar olan Çilehane yapıları ve iç mekânları incelenmiştir. Saha çalışmasında amaç, Çilehanelerin mimari ve mekansal özelliklerini belirlemektir. Düşünce süreci özünde yalnızlık ve dinginlikle ilişkilidir ve bu nedenle izole ortamlar gerektirir. Çalışma, Çilehanelerin mimari ve mekansal oluşumları üzerinden mevcut literatürde düşünme mekanlarına ilişkin yapılan tanımlamaları yeniden okumaya çalışmıştır. Anadolu'daki çeşitli inanç sistemlerine ait 10 Çilehane yapısı çalışmanın kapsamını oluşturmuştur. Yapılar: bina kütlesi, cephe organizasyonu, iç mekânların açıklık-yakınlık karakteri ve iç özelliklerinden oluşan dört kıstas üzerinden formal analiz yöntemi ile incelenmiştir. Araştırma sonucu, incelenen Çilehanelerin düşünme işlevi için evrensel özelliklere sahip olduğu göstermiştir. Çilehanelerin ve iç mekânların toplumdan ve kentten uzak olması, ormanlarda, deniz kenarında veya dağlık alanlarda konumlanması, tek hacimli olması ve minimum donatıya sahip olması gibi temel özellikleri, düşünce mekânlarının önemli ilkelerine tanımlamaktadır.
Anahtar Kelimler: Anadolu, mimarlık, çilehane, mekân, düşünme.