Hak Âşığı Amasyalı Fedaî Baba ve Tasavvuf Kültürü

Fedaî Baba 1855 yılında Amasya’nın merkez mahallelerinden Yassıçal’da doğmuş ve 1940 yılında ölmüştür. Farklı bir kişiliğe sahip olan bu âşığın çocukluğunda geceleri türbelerde yattığı rivayet edilmektedir. Bir süre Amasya’da medrese eğitimi almıştır. Bir rivayete göre eğitimini tamamlamadan medreseyi bırakmıştır. Tokat ili Erbaa ilçesinde medfun Şeyh Mahmut Veli’nin soyundan gelen Derunî Baba’dan tasavvuf ilmini almıştır. Birçok kerameti anlatılan âşığın bilinen 252 şiiri mevcuttur.Âşık tarzı şiir geleneğine uygun olarak rüyasında bade içip âşıklığa adım attığı bilinen Fedaî Baba saz çalmamakta, fakat irticalen şiirler söyleme yeteneği bulunmaktadır. Bir Hak âşığı olarak Amasya ve civarını sıkça gezdiği için kendisi bir nevi gezginci âşık konumundadır. Hem divan şiiri hem de halk şiiri geleneklerine uygun şiirler söylemiştir. Divan şiiri tarzında yazdığı şiirler, halk şiiri tarzında söylediği şiirlere göre dil açısından daha ağırdır. Şiire karşı yeteneği olduğu görülen Fedaî Baba lirik bir üslûba sahiptir.“İlmi ledün, mürşit, zikir, dört kapı, ilahi aşk, tevhit” gibi tasavvuf geleneğinin temlerini dile getiren Fedaî Baba, Alevi Bektaşi geleneğine mensup olduğu için şiirlerinin bu geleneği de yansıttığı görülür. Bu bağlamda “Hz. Ali sevgisi, Ehli Beyt inanışı, on iki imamlar, Kerbelâ hadisesi” gibi konulara onun şiirlerinde sıkça rastlarız. Ayrıca Atatürk ve Amasya konulu şiirlerinin yanında halk için söylediği nasihatnâmeleri; gezdiği türbe ve köylerle ilgili şiirleri de mevcuttur. Aldığı medrese eğitiminden dolayı şiirlerinde âyetlere yer veren Fedaî Baba Kur’an-ı Kerim’e ve dini ilimlere hâkimdir. Tasavvuf geleneğine uygun olarak sembolleri kullanmış ve derin tasavvufî mevzuları dile getirmekten kaçınmamıştır. Tasavvuf ve Bektaşi kültürünün temel özelliklerini şiirlerinde ustaca harmanlamıştır.Amasya’nın Alevi Bektaşi kültüründe önemli bir yeri vardır. Fedâi Baba, bu yörede bir iz bırakan ve hakkında fazla araştırma yapılmamış bir kişidir. Çalışmada âşığın biyografisi ve şiirlerinden hareketle onun Alevi Bektaşi kültüründeki önemi ve tasavvuf düşüncesi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.Amasya’nın zengin bir değeri olarak görülmesi gereken bu âşık, yaşadığı süre içerisinde halkı eğitmeye ve onlara doğru yolu göstermeye çalışmıştır. Seksen beş yıllık uzun ömründe kendinden önceki geleneği başarılı bir şekilde devam ettirmiş ve Anadolu toplumu içerisinde kardeşlik bağı oluşturmaya çalışmıştır.