İlhami Emin’in Yürüyen Duvar’ında Yörüklerin Yaşam Biçimi Olarak Melamilik ve Bektaşilik

Tanzimat Dönemi ile görülmeye başlanan modern anlatı türleri, Kuzey Makedonyalı Türklerin ürettiği edebiyat içinde II. Dünya Savaşı’ndan sonra esaslı olarak kendini gösterir. Bunda siyasi gelişmeler etkilidir. Bölgedeki edebiyat şiir ve öykü üzerine kuruludur. Roman ise çok geri planda kalmıştır. Yürüyen Duvar, “Balkanlar’da Türkçe yazılıp yayımlanan ilk Yörük Türk romanı” olma iddiasıyla 2008’de yayımlanır. İslam’da tasavvufi anlayışların görülmesi Hz. Muhammed’in ölümünden yaklaşık bir asır sonraya tekabül etmektedir. Melamiliğin izlerine 9. yüzyıldan itibaren rastlamak mümkündür. Türklerin İslamlaşmasının da aynı dönemlere denk gelmesi Türk tasavvuf anlayışının Melamilik üzerine şekillenmesinde etkili olmuştur. Türklerin Müslümanlığı algılayışı büyük ölçüde bu şekilde kodlanmış ve kültürel içselleştirme gerçekleşmiştir. Vahdetivücudu esas alarak “kâmil insan”a ulaşmaya çalışan Orta Asya kaynaklı tasavvufi anlayışların başında Bektaşilik gelmektedir. Melamilik ve Bektaşilik özellikle halk düzeyindeki İslami yaşamın yönlendiricisi olmuştur. Tasavvufun ya da onunla ilgili şahsiyetlerin postmodernizmin tesiriyle de Türk romanının kurgusunda yer aldığı görülebilmektedir. Özellikle Mevlevilik ve onun önemli karakterleri örnek olarak hatırlanabilir. Melamilik ve Bektaşiliğin Yürüyen Duvar’da roman unsurlarını şekillendirmesi bu bağlamda düşünülebilir. Araştırmanın amacı, bir yaşam biçimi olan Melamilik ve Bektaşiliğin romana nasıl yansıdığını ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Romanın ismi, kapağı, on iki bölümden oluşması ve imla kurallarına uyulmaması Bektaşilik ve Melamiliğin romanın dış yapısına yansıması olarak görülür. Bu durum içerikte iki şekilde kendini gösterir. Birincisi, tarih anlatımı ve bununla paralel olan biyografik anlatımdır. Söz konusu dini anlayışların önde gelen isimleri ve yazarın dolaylı olarak bu anlayışlarla ilişkilendirdiği diğer isimler (Hacı Bektaş Veli, Muhamed Nûrü’l Arabî, Kaygusuz Abdal, Pir Sultan Abdal, Abdal Musa, Yunus Emre, Mevlâna) anlatı içinde önemli bir yere sahiptir. Bu şahsiyetlerin dinî yönlerinin yanı sıra edebî yönlerinin de olması romanda metinler arasılığı çoğaltmaktadır. Onların edebiyatı kullanmaları mesajlarının modern dönemde de etkili olmasını sağlamıştır. Böylece hem yaşamları hem de eserleriyle Yürüyen Duvar’da yer alırlar. İkincisi ise özellikle roman başkişisinin tipolojisine yansıyan Bektaşilik ve Melamilik değerleridir. Bektaşilik ve Melamilik romanın başkahramanı Yörük Osman’a ailesinden aktarılmıştır. Yörük Osman gençliğinin ilk yıllarında bu dinî anlayışları tanıyarak kendini tanımlayabileceğini düşünür. Balkanlı bir Yörük’ün inancında önemli bir yeri olan bu İslami anlayışlara ve onların temsilcilerine roman kurgusunda yer verilir. Bundan dolayı romanda azımsanmayacak bir tarih anlatıcılığıyla karşılaşılır. Balkanlar’da “Evlad-ı Fatihan” bir Yörük olmanın övüncünü hisseden İlhami Emin, bu duygusunu eserde bir tez olarak (roman kurgusunda zayıflıklara yol açmasına rağmen) savunmaktan çekinmemektedir. Yaylalarda hayvancılıkla geçinen Yörükler, özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra tüm zorluklara rağmen bu topraklarda var olma mücadelelerini sürdürmüşlerdir.