Pir Sultan Abdal’ın Şiirlerinde Turna Motifi

Bu çalışmada, Türk edebiyatının önemli yapı taşlarından biri olan, başta Anadolu olmak üzere geniş bir coğrafyada tanınan, yaşamı ve kişiliğiyle halkın dilinde efsaneye dönüşmüş ve Alevi-Bektaşi edebiyatının, Alevilerce ulu sayılan yedi büyük şairinden biri olan Pir Sultan Abdal’ın şiirlerindeki “Turna” motifi üzerinde durulacaktır. Anadolu'daki yaygın anlayışa göre turnalar saflığın, bereketin, mutluluğun, temizliğin, vefânın, sabrın, özgürlüğün simgesi olarak görülmektedir. Bu nedenle turnanın; halk hikâyelerinde, halk ve divan şiirinde, türkülerde, Alevî-Bektaşî inançlarında ve edebiyatında, önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu nedenle kutsal kabul edilen bu kuş, Alevî-Bektaşî edebiyatında başta Hz. Ali olmak üzere ulu kabul edilen kişilerin simgesi haline gelmiştir. Turna, yaklaşık iki bin yıldan beri sıla ile gurbet arasında haberleşmeyi sağlamış, sevilip sayılan, en çok değer verilen kişileri temsil etmiştir. Hacı Bektaş Velî Velayetnâmesi’nde de ilk Müslüman Türk mutasavvıfı olan Ahmed Yesevî’nin “turna donu”na girdiği kayıtlıdır. Alevîlerce ulu kabul edilen Pir Sultan Abdal da şiirlerinde turna kuşunu sıklıkla işlemiştir. Pir Sultan, “Yedi ulu şair” içinde, bugüne kadar hakkında en çok araştırma yapılan şairdir. Çok sevilen bir şair olduğu için, Anadolu’da “Pir Sultan Abdal geleneği” oluşmuş ve sayıları en az altı tane olan şairin” Pir Sultan” mahlasını kullandığı tespit edilmiştir. Şiirlerindeki “turna” motifini tespit ettiğimiz şair, 16. yüzyıl başlarında, Sivas’ın Yıldızeli ilçesinin Banaz köyünde doğan asıl adı Haydar olan Pir Sultan’dır. Bu çalışmada, İbrahim Aslanoğlu ve Cahit Öztelli’nin derledikleri Pir Sultan’a ait şiirlerdeki “turna” motifi tespit edilerek, bu motif yaşadığı yüzyıl olan 16. yüzyılın özellikleri ve Alevi- Bektaşi inanç ve ritüelleriyle açıklanmaya çalışılmıştır.