İslam Dinindeki Temel Kavramların Osmanlı Dönemi Türbe Mimarisine Yansımaları

Mimaride, biçimlenmedeki etkisini tanımlayamadığımız, göremediğimiz, hissedemediğimiz,ama var olduğunu tahmin ettiğimiz bazı faktörler bulunmaktadır. Bu faktörleri dini mimari yapıtürlerinden biri olan türbeler üzerinden ortaya çıkarmak ve yorumlamak bu çalışmanın temelamacını oluşturmaktadır. Çalışmada, dini kavramların mimariyi etkilediği, dini kavramların bir diliolduğu varsayımından yola çıkılmış ve Kur’an-ı Kerim’deki ayetlere dayalı olarak İslam dinindekitemel kavramların, dini mimarideki yansımaları ya da başka bir tanımla biçimlenmeye etkisininbelirlenmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda çalışma kapsamında Türkiye’de Klasik Osmanlı Dönemineait Mimar Sinan tarafından tasarlanmış türbelerden beşi incelenmeye alınmıştır. Çalışmanın girişbölümünde İslam sanatı hakkında genel bilgiler yer almış, materyal ve metot bölümünde; türbeleridini kavramlar üzerinden değerlendirebilmek için çalışmada göstergebilimden faydalanıldığı,çalışma bağlamında göstergebilimin anlamsal ve dizimsel boyutlarında kavramlar ve ilkelerin nasılbelirlendiği anlatılmıştır. Çalışmanın irdelemeler bölümü, anlamsal ve dizimsel olarak iki başlıktayürütülmüştür. Anlamsal boyutun irdelenmesinde, İslam dinindeki temel kavramlardan vahdaniyet,beka, kudret, ahiret, dünya, güzellik, adalet, tevekkül, tevazu, tutumluluk, mahremiyet olmak üzere11 kavram ele alınmıştır. Dizimsel boyutunun irdelenmesi; temel tasar ilkeleri (simetri, egemenlik,ritim, denge, zıtlık, koram, uygunluk, birlik) altında yapılmıştır. İstanbul ilinden seçilen 5 türbebinasının plan, kesit ve görünüşleri ile iç ve dış fotoğrafları üzerinden anlamsal ve dizimsel boyutanalizleri yapılmış, yorumlanarak irdelenmiştir. Sonuç bölümünde; incelenen örneklerde ortaya çıkankavramlar ve bu kavramlara ait alt kavramlar ve bunların mimariye kattığı değerler sunulmakta,konuyla ilgili önerilerde bulunulmaktadır.Anahtar Kelimeler: İslam Dini, Kur’an’daki Temel Kavramlar, Osmanlı Mimarisi, Türbe, DizimselBoyut, Temel Tasar İlkeleri, Anlamsal Boyut, Duygusal Tepki Boyutu.