Pir Sultan Abdal Balkanlarda: Otman Baba Süreğinde Pir Sultan Abdal Nefeslerinin Anlamı Üzerine

Bu makale Pir Sultan Abdal’a ait bir deyişi, soğuk savaşın sona erip sınırların açıldığı yılların ardındanBulgaristan’ın Haskovo şehrinde özgün melodisiyle bir Babai Dedesi’nden dinlemenin tarihsel vegüncel anlamı üzerine düşünmeyi denemektedir. Makalede öncelikli olarak Babailik hakkında yöredekisözlü bilgi aktarılmış, nefesin derlendiği Dede okura tanıtılmış ve Pir Sultan Abdal nefeslerininBabai cemlerinde icra yoğunluğu araştırılmıştır. Nefeslerin Anadolu’dan göç katmanlarının izlerinitaşıyabileceği düşünülmüş, bu amaçla literatür taramasına gidilerek Menakıbül Kudsiyye, Tevarih-iAl-i Selçuk ve Velayetname-i Otman Baba gibi kronik ve menakıbnameler aracılığıyla gerek Selçuklugerekse Osmanlı döneminde Türkmenlerin Balkan coğrafyasına geçişlerinin hangi koşullarda vehangi aralıklarla gerçekleştiği anlaşılmak istenmiştir. Evren-örneklem yöntemiyle erkanda Pir SultanAbdal’ın ağırlıklı yeri fark edildiğinde nefes giderek simgesel anlam/önem kazanmış, on altıncıasır sonrası Anadolu Aleviliğinin edebi örneklerinin Bulgaristan’da Babailer arasında Bektaşilerleaynı derecede sahiplenilmiş olması, Anadolu’da çoktan tamamlandığı düşünülen bütünleşmeninBalkan coğrafyasında Babai özgünlüğünü koruyarak özel bir biçimde sürmekte olduğu kanaatinidoğurmuş ve eser dört katmanlı analiz modeliyle incelenmiştir. Türkiye’de modernleşmeninkaçınılmaz sonuçlarından biri cem ayinlerinde gözlenen birbirine benzeşme sonucu yerel tavır veezgilerin unutulması tehlikesidir. Aynı olgu yüzleri doğal olarak, son yirmi yılda Aleviliğin kamusalalanda görünürlüğünün arttığı Türkiye’ye dönük Bulgaristanlı Babai ve Bektaşi toplulukların erkanuygulamaları için de geçerlidir. Zengin bir repertuar oluşturan nefeslerin Haskovo, Deliorman,Dobruca yörelerini içine alan kapsamlı bir projeyle kayıt altına alınıp derlenmesi, Babailiğin müzikalmirası, etkileşim ve gelişim safhalarının anlaşılabilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır.Anahtar Kelimeler: Pir Sultan Abdal, Babailer, Sarı Saltık, Otman Baba, Bulgaristan.