Şeyh Hasan Ocağı ve Vefaîlikle İrtibatı

Bu çalışma Moğol istilası önünden kaçarak Anadolu’ya gelen Şeyh Hasan ve Şeyh Ahmed Tavil’i ele almaktadır. Bahsedilen kişilerin adlarına birer Alevî ocağının kurulmuş olması, onların yaşadıkları çağda oldukça tanınan ve etraflarında önemli bir nüfus barındıran birer derviş olduklarını göstermektedir. Fakat şimdiye kadar üzerinde pek durulmamış olan bu dervişler hakkında tarihi bilgiler yok denecek kadar az olup, haklarında çok zayıf rivayetler bulunmaktadır. Bu rivayetlerde, her ikisinin de Ahmed Yesevî’nin etrafında bulunduğu, onun tarafından yetiştirildiği ve Anadolu’nun İslamlaştırılması için buraya gönderildikleri anlatılmaktadır. Hatta bu rivayetlerden dolayı Şeyh Ahmed Tavil, Ahmed Yesevî olarak kabul edilmiştir. Şeyh Ahmed Tavil Ocağı’nın bir diğer adı da Ahmed Yesevî Ocağı’dır. Fakat arşiv belgelerinde bu iki dervişin Ahmed Yesevî ile herhangi bir bağlantısına rastlanmamıştır. Bahsedilen belgelerde Ahmed Yesevî’den ziyade Ebü’l-Vefâ el-Bağdâdî ön plana çıkmaktadır. Onlar Yesevî geleneğinden ziyade Vefaî geleneğine bağlanmakta olup, bu yönüyle diğer bazı Alevi ocak kurucularıyla paralellik göstermektedirler. Şeyh Hasan ve Şeyh Ahmed Tavil’in tarikat bağlantılarını ve bulundukları çevreye etkisini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma, Şeyh Hasan, Şeyh Ahmed Tavil ve Ebü’l-Vefa el-Bağdâdî hakkındaki verilerle sınırlandırılmıştır. Nitel araştırma olarak planlanan bu çalışmada doküman incelemesi yöntemi uygulanmıştır. Şeyh Hasan, Şeyh Ahmed Tavil ve Ebü’l-Vefâ el-Bağdâdî başlığı ile taranan veriler doküman analizi yoluyla incelenmiştir. Çalışmada Şeyh Hasan ve Şeyh Ahmed Tavil’in Ebül-Vefâ ile bağlantısı ortaya konulmaya çalışılmış, eldeki belgelerden hareketle yukarıda belirtilen hususlar tartışılmış, ayrıca hem Şeyh Hasan ve Şeyh Ahmed Tavil’in kimliği hem de Vefâî geleneğinin Alevî ocakları üzerindeki etkisi ortaya konulmuştur. Çalışmada ayrıca Şeyh Hasan’ın Tunceli bölgesinde yaşayan Şeyh Hasan aşireti ile ilgili bağlantısına değinilmiştir. Çalışmada Şeyh Hasan ve Şeyh Ahmed Tavil’in her ne kadar sözlü gelenekte Hoca Ahmed Yesevî’nin yanında yetişmiş, onun tarafına Anadolu’ya gönderilmiş birer derviş oldukları anlatılsa da 1530 tarihinde düzenlenen belgeler sayesinde onların açık bir şekilde Ebü’l-Vefâ’ya bağlı oldukları ve bölgenin İslamlaştırılmasında önemli katkılar sağladıkları sonucuna varılmıştır.